Yeme alışkanlıkları nasıl şekillenir?
Alışkanlıklar dört basit süreç sonucu şekillenir: Modelleme, tekrar, pekiştirme ve ilişkilendirme. Genelde diğer insanları görerek bir davranış geliştiririz. Bir davranışı birkaç kez tekrarladığımızda ise bu davranış modele dönüşür. Daha sonrasında ise o davranışı benimsememiz, başkasının bunu takdir etmesi ya da iyi hissetmemiz gibi olumlu dönütler sayesinde bu davranış bir alışkanlığa dönüşür. Bu durum aynı zamanda bir düzeyde bizi iyi hissettirdiği için kötü alışkanlıklar için de geçerlidir. Eğer bir alışkanlık çevremizle ya da ruh halimizle ilişkiliyse huy haline gelir. Örneğin kahvaltı yapmak. Çoğu insan sabahları yorgun hissettiği için ya da sadece sabahları bir şey yiyemediğini düşündüğü için kahvaltı yapmayı tercih etmez. Bunun nedeni sabah bir şey yememeleri ya da sabah ilk önce bir şeyler yemenin onlara garip hissettirmesidir. Ama daha sonra karşılarında biri kahvaltı yaptığında ve bir etken birkaç hafta boyunca kahvaltı yapmalarına neden olduğunda yeni bir davranış oluşmaya başlayacak (tekrar). O saatte uyanık olma hissi hoşlarına gidecek ve kahvaltı için her sabah birkaç dakika zaman ayırmaya başlayacaklar (pekiştirme) ve bu davranış buzdolabını görünce, kızarmış ekmek kokusu alınca tetiklenecek ve yataklarından çıkmalarını sağlayacak (ilişkilendirme). Kahvaltı yapmamak garip gelmeye başlayacak ve yeni bir davranış kazanmış olacaklar.
Bu davranışlar küçük yaşta daha iyi oturur ve günlük hayatımızda değişmez bir yere sahip olurlar, bu alışkanlıklar bizim hakkımızda çok şey söylerler. Bu davranışları uygulamak az çaba gerektirir ama değiştirmek çok çaba ister.
Alışkanlıkları değiştirmek neden zordur?
Alışkanlıklar; modelleme, tekrarlama, pekiştirme ve ilişkilendirme aşamaları sonucu oluşur ve uzun sürede şekillendiği için değiştirilmesi zordur. Anlık faydaları uzun dönem maliyetlerinden her zaman ağır bastığı için basit bir maliyet-fayda analizi örneklendirmesidir.
Bunun yanı sıra duygusal tetikleyiciler, inkar, vazgeçme; bilinçsiz tüketime veya bizden alışılageleni sürdürmemizi isteyen kişilerden gelen sosyal baskıya neden olan çevresel tetikleyiciler gibi etkenlerden dolayı yeme alışkanlıklarını değiştirmek bir hayli zordur. Ancak çoğu zaman diyet iyi sonuçlar verir (Kaynak: Jane Ogden, Diyet Psikolojisi).
Hepinize sağlık dolu bir hafta sonu diliyorum.
