Engelleri aşmada daha yolun başındayız

Bundan 80 yıl önce dünya tarihinin en acı olaylarından biri yaşandı. Adolf Hitler’e göre savaş zamanı "iyileşme olasılığı olmayan hastaların ortadan kaldırılması için en iyi zamandı". Almanların çoğu kendilerinin "üstün ırk" kavramı için yeterli niteliklere sahip olmayan bireylerin hatırlatılmasını istemiyordu. Fiziksel ya da zihinsel olarak engelli olanlar, toplum için "yararsız" , genetik ari saflığına yönelik bir tehdit, sonuç olarak da yaşamaya layık olmayanlar olarak görülüyordu.

II. Dünya Savaşı’nın başında zihinsel ve fiziksel engelli kişiler ile akıl hastaları, Nazilerin "T-4" ya da "ötenazi" olarak adlandırdıkları program kapsamında öldürülmek üzere hedef olarak belirlendi. Bu T-4 projesi kapsamında 200 binden fazla engellinin, muhtelif şekillerde öldürüldüğü tahmin ediliyor.

Aynı yıllarda ABD’de ise engelli çocuğa sahip aileler çocuklarının eğitimi için organize olmaya başlamışlardır. Bunun sonucunda, sivil toplum örgütlerinin etkisiyle engellilerin haklarına ilişkin mevzuatın oluşturulmasına, devlet okullarının çocukları ile ilgili verdiği kararlara katılma, engellilere yönelik tutumların değiştirilmesi gibi engelli çocuk ve ailelerinin eğitim haklarının tesisi sağlanmıştır.

Detaylara çok girmeyeceğim ama Osmanlı kültüründen gelen engellilere verilen muhteşem hak ve önemden geriye adı geçen yıllarda ülkemizde ne yazık ki çok da bir şey kalmamış. Belki savaş yorgunluğu belki başka sebepler ya da savaş yıllarında engelli sayısının artmasıyla engellilik kavramının günlük yaşamın bir parçası olmasından mütevellit. Sonrasında da çok da değişen bir şey olmamış. Diğer ülkeler bayrağı bir adım ileriye götürürken biz nedense aşağıya çekmişiz. En azından kendi eğitim ve çalışma hayatımı kapsayan dönem için, bizzat yaşadığım dönemde hiç de güzel anılar biriktirmiş değilim. Bizdeki durumu bizzat yaşadığım dönemi, çok kapsamlı örneklerle kitap haline getirebilirim, ancak konuyu iki kısa örnekle özetleyebiliriz; 1970’li yıllarda (dikkat edin 1940’lar değil) Türkiye'nin o dönem tek ortopedik engelliler okuluna kabul edilerek öğrenime başladığım için, kendimi çok şanslı olarak görüyordum. Meğerse, o okulda görev alan öğretmenler, bu işin eğitimini almış olan özel eğitim öğretmenleri değil, sürgüne gönderilen öğretmenlermiş. İlkokul sürecinde bu öğretmenlerle geçen eğitim sürecini, yaşadıklarımı, şahit olduklarımı hayal gücünüze bırakıyorum. İş hayatıma başladığımda, çalıştığım binaya engelli tuvaletinin bir zaruret olduğunu amirlerime anlatmam 10 yılımı aldı.

Nihayetinde engellilerin yaşamları, her dönemde zorluklarla dolu. Ancak, tarihi incelediğinizde zorluk ya da zulümlerin engellerin kendilerinden çok, çevrelerinden kaynakladığını görüyoruz. Maalesef ülkemizde de engelliler, sıkıntıları anlaşılamadığı ve bu konuda özellikle eğitim sisteminde, büyük eksikler olduğu için zordalar. Engellilerin 21’nci yüzyılda, orta çağlardaki kadar olmasa da, birçok bakımdan sıkıntı çektiği ortadadır. Her ne kadar, son 10 yılda ülkemizde bu konuda ciddi adımlar atılmış olsa da daha yolun çok başındayız.

Kalın sağlıcakla.