Yaşamı boyunca, “Selvi Boylum Al Yazmalım”ın da aralarında bulunduğu çok sayıda esere imza atan, kitapları 100’den fazla dile çevrilen Cengiz Aytmatov, vefatının 12. yılında anılıyor. Kırgız edebiyatının yanı sıra Rus ve Türk edebiyatında da önde gelen isimlerden biri olan Aytmatov, “Beyaz Gemi”, “Cemile”, “Selvi Boylum Al Yazmalım”, “Gün Olur Asra Bedel”, “Cengiz Han’a Küsen Bulut”, “Elveda Gülsarı”, “Dişi Kurdun Rüyaları” ve “Toprak Ana” adlı unutulmaz çalışmalara imza attı. Aytmatov, devlet adamı Törekul Aytmatov ile Tatar asıllı tiyatro sanatçısı ve öğretmen Nagima Aytmatov’un çocuğu olarak 12 Aralık 1928’de dünyaya geldi. Kırgızistan’ın Talas bölgesinin Şeker köyünde doğan usta yazar, okul hayatına 1935’te Rusçayı da öğrendiği Moskova’daki bir Sovyet okulunda başladı. Aytmatov’un babası, ailesini Şeker’e gönderdikten sonra 1937’de tutuklandı ve bir yıl sonra kurşuna dizildi. Eğitimine, 1938’de taşındıkları Kirovskoye’deki Rus yatılı bölge okulunda devam eden yazar, ailesinin geçim sıkıntısı nedeniyle küçük yaşta çalışmaya başladı.
14 YAŞINDA RUSÇA ÖĞRETMENLİĞİ YAPTI
Cengiz Aytmatov, henüz 14 yaşındayken vergi tahsildarlığı, tarım makinelerinin sayımı, Rusça öğretmenliği gibi işlerde çalıştı. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1946’da ailesiyle Cambul’a taşınan Aytmatov, Veteriner Teknik Okuluna girdi ve yüksek öğrenimini 1953’te Bişkek’teki Tarım Enstitüsü’nde tamamladı. Usta edebiyatçı, 1952’de kaleme aldığı “Gazeteci Cyuda” adlı öyküde, savaş sonrası açlık ve sefalet çeken Japon çocuklarının yaşamlarını ele aldı. Yazarlık kariyerine Moskova’da başlayan Aytmatov, 1956-1958 arasında Rusya’nın başkenti Moskova’daki Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsünde eğitimine devam etti. Kırgızistan’ın folklorik hikayelerini modern edebiyatla harmanlayan usta yazar, eserleriyle 1957’de Sovyet Yazarlar Birliği’ne kabul edildi, 1963’te ise Lenin Ödülü’ne layık görüldü.
2008’DE ALMANYA’DA VEFAT ETTİ
Yazar Aytmatov, edebi çalışmalarına ek olarak, Sovyetler Birliği Parlamentosunda milletvekili olarak da görev yaptı. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin eski Devlet Başkanı ve son lideri Mihail Gorbaçov’un danışmanlığını yapan beş kişiden biri olan Aytmatov, 1996’da Kırgızistan Cumhurbaşkanı Askar Akayev tarafından “kültür elçisi” sıfatıyla Kırgızistan’ın UNESCO temsilciliğine tayin edildi. Cengiz Aytmatov, çalışmalarıyla 1985’te Hindistan Javaharlal Nehru Ödülü, 1988’de Japonya Doğu Felsefesi Enstitüsü Akademi Ödülü, 1994’te Avusturya Avrupa Edebiyatı Devlet Ödülü, 1998’de Friedrich Rueckert Ödülü ile 2004’te Alexender Men ve Leo Kopelev Ödülü’nün de aralarında bulunduğu çok sayıda ödüle layık görüldü. Eserleri yüzden fazla dile tercüme edilen ünlü edebiyatçı, 2008’de Rus televizyon kanalının belgesel çekimleri için gittiği Tataristan’ın başkenti Kazan’da ani böbrek rahatsızlığı geçirdi. Aytmatov, tedavi için götürüldüğü Almanya’da 10 Haziran 2008’de 79 yaşında hayatını kaybetti.
İLK KEZ 1975’TE TÜRKİYE’YE GELDİ
Aytmatov, 1970’te kaleme aldığı “Selvi Boylum Al Yazmalım” adlı romanıyla Türkiye’de tanındı. Kitaptan uyarlanan ve başrollerinde Kadir İnanır ile Türkan Şoray’ın rol aldığı aynı adlı film, Türk sinemasının klasikleri arasında yer aldı. Türkiye’de eserleri en çok okunan yabancı edebiyatçılardan biri olan Aytmatov, ilk kez 1975’te Turan Ülkesi Edebiyatına Hizmet Ödülü’nü almak üzere Türkiye’ye geldi. Cengiz Aytmatov, 1992’de İstanbul Sinema Günleri’ne katılmak ve 2007’de ise Türk Dünyası Ödülü ile fahri doktora unvanını almak üzere iki kez daha İstanbul’u ziyaret etti. Aytmatov adına 1998’de Ankara’da uluslararası bir bilgi şöleni düzenlendi, 2013’te ise Eskişehir Türk Dünyası Kültür Başkenti etkinlikleri çerçevesinde Cengiz Aytmatov Bilgi Evi açıldı.
AYTMATOV’UN ESERLERİ
Cengiz Aytmatov, “Dişi Kurdun Rüyaları” ve “Elveda Gülsarı” romanlarında insanların yanı sıra hayvanların da psikolojisini anlatmış, romanlarında insani özellikler atfettiği kurt ve at gibi hayvanlara yer vererek bu konuda başarılı olmuş dünyadaki sayılı yazarlardan biri olarak tanınıyor. Son romanı “Dağlar Devrildiğinde-Ebedi Nişanlı” adlı eseri 2007’de okuyucuyla buluşan Aytmatov’un 1956’da “Zorlu Geçit”,1958’de “Cemile”, 1962’de “İlk Öğretmenim”, 1963’te “Elveda Gülsarı” ve “Toprak Ana”, “Dağlar ve Steplerden Masallar”, 1964’te “Kızıl Elma”, 1970’te “Selvi Boylum Al Yazmalım”, 1973’te “Fuji-Yama”, “Beyaz Gemi”,1977’de “Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek”, 1980’de “Gün Olur Asra Bedel”, 1986’da “Dişi Kurdun Rüyaları”, 1988’de “Darağacı - Dişi Kurdun Rüyaları”, 1990’da “Cengiz Han’a Küsen Bulut”, 1995’te ise “Kassandra Damgası” adlı kitapları yayımlandı.
