Ülkemizin yaşadığı en büyük felaketlerden biri; Kozlu Faciası

Madencilik tarihi insanlık tarihi kadar eskidir. Bundan dolayı madencilik insanoğlu için önemini hiçbir zaman yitirmemiştir. Sanayi devriminin gerçekleşmesiyle, hammadde ihtiyacı çok büyük oranlarda artmıştır. Hammadde ihtiyacındaki bu artış, hammaddenin en önemli kaynağı olan madencilik faaliyetlerindeki üretimin de çok büyük oranlarda artmasına sebep olmuştur. Üretimdeki bu artış ise madencilik teknolojisinin buna paralel olarak gelişmemesinden dolayı çok büyük faciaların meydana gelmesine davetiye çıkarmıştır. Türkiye maden kazalarının çokça yaşandığı bir ülke olmuştur. Maden ocaklarında bugüne kadar yaşanan faciaların en büyüklerinden biri de Zonguldak Kozlu'da 3 Mart 1992'de meydana geldi. Kazada 263 işçi hayatını kaybetti.

KOZLU KAZASI

3 Mart 1992 tarihinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ait Kozlu yeraltı taşkömürü işletmesinde saat 20.00 sularında grizu patlaması oldu. Patlama gerçekleşmeden önce Kozlu’da günlük yaklaşık 5 bin ton üretim yapılmaktaydı. Kozlu işletmesinde 3 bin 625’i yeraltında olmak üzere 5 bin 369 kişi çalışmaktaydı. Kozlu’da o dönemde açık galerilerin toplam uzunluğu 80 km’ye varmaktaydı ve toplam iki ocakta üretim yapılmaktaydı: İhsaniye ve İncirharman.

Patlama -560 ana katının hazırlanması sırasında meydana geldi. Patlamanın seyri şu şekilde olmuştur: Akşam saatlerinde çok şiddetli ve gürültülü bir patlama duyulmuştur. Patlamanın şiddetiyle 30 nolu kuyu şovelmanı hasar görmüştür, infilak kapağı açılmış ve 24 nolu kuyuda istinat duvarı yıkılmıştır. Etrafa ince bir toz bulutu yayılmış, patlama şoku ile 24 nolu kuyu çıkışında bulunan ana aspiratörlerde arıza meydana gelmiştir. Patlamayı takiben derhal bir durum değerlendirilmesi yapılarak ocağa müdahale edilmiş, yaralanan ve hayatını kaybeden işçilerin tahliyesine başlanmıştır. Aynı zamanda ocak içinde patlamanın etkisiyle yıkılan hava kapıları yeniden onarılarak ocak içindeki havanın istenilen şekilde dolaşımı sağlanmıştır. Kurtarma çalışmaları sırasında ocaklardan 77 yaralı işçi kurtarılmış ve 116 işçinin cansız bedeni çıkarılmıştır. Grizunun patlamasına neyin neden olduğu bilinmemekle birlikte Radikal gazetesinde 05.05.2010 tarihinde yayınlanan bir haberde kaza hakkında ilginç detaylara yer verilmektedir. Habere göre dönemin TTK Karadon İşletme Müdürü olan Şerafettin Üstünkol kazanın ardından müessesede yaptıkları incelemeler sırasında dişlerinin arasında sigara filtresi bulunan insana ait bir alt çene kemiği bulduklarını bildirmişlerdir. Bu bulgu ışığında patlamaya sigara alevinin de sebep olmuş olabileceğinin ihtimaller arasında olduğu bildirilmektedir.

Patlama ile yeraltında çıkan yangınların denetim altına alınamaması ve ocağın bütün katlarındaki göçükler ve ulaşım yolları tahribatı nedeniyle ocak yüzey açıklıklarından kapatılmış, bu nedenle kazadan kurtulanların ifadelerini temel alan soruşturmada kazanın oluşma nedenleri tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Ocak 26 Mart 1992 günü tekrar açılmış ise de, yangının kızışması üzerine bir kere daha kapatılmıştır.

GRİZU PATLAMASI NEDİR?

Grizu, metan gazı ile hava karışımına verilen isimdir. Metan, havada % 5,4 ile % 14,8 arasında bulunduğu durumlarda patlayıcı bir karaktere bürünür (Mason, 1954). Ancak ortamda farklı gazların ve kömür tozunun da bulunması durumunda bu sınır değerleri değişiklik gösterebilir. Hemen hemen tüm yeraltı taşkömürü ve linyit işletmelerindeki ocak havasında farklı konsantrasyonlarda metan bulunmaktadır. Tüm konsantrasyonlardaki metan kızışma gösterebilir ancak her zaman açık alev oluşmayabilir. En şiddetli patlama % 9-10 arasındaki metan konsantrasyonunda meydana gelir. Metanınminimum kızışma sıcaklığı 510 Co ‘dir (Mason, 1954). Grizu yeraltı kömür işletmeleri için en büyük riski oluşturan etmendir.