Disiplin en bilge ve en öğretici kavramlardan birisidir. Bize kendi sınırlarımızı ve sınırsızlıklarımızı ve bunların sonuçlarını apaçık gösterir. Bize özgürlük alanımızı hediye eder.

Cezayla anılmış olması disiplini kendi gerçek kavramsal kimliğinden çıkarmış gibidir ancak o hiçbir zaman kendi disiplini kaybetmemiştir. En yalın haliyle disiplin insanın kendine içsel bir arzusuyla kurallar koyması ve bu kurallara uymasıdır. Kişinin yeni bir ben üretiminde disiplin tek ve en gerçekçi yoldur.

Doğanın bir disiplini vardır. Şu sarmaşık buraya kadar uzanabilir; bu ağaç şu karda büyüyebilir; güneş şu kadar ısıtabilir vb. Ekolojik yaşam bir disiplin habitusudur. Doğa kendi disiplini içinde akışkandır. Her şey önce kendi dinamiklerini test eder, sonra bir diğerlerinin dinamikleri üzerinden kendisini yine sınar.

Av ve avcı arasındaki ilişki bir disiplin ilişkisidir. Herkes kendi sınırları içinde kendi gücü nispetinde kendini sadece korumaz ötekine karşı sorumluluklarının da bilincinde bir varlık olarak kendisini ortaya koyar. Av ile avcı arasındaki mesafe bir disiplin mesafesidir; kim daha çok ilerlerse yani kim kaçmamak için direnç ve vurmak için acele ederse o kaybeder.

Disiplin hem bireyselliğin, hem de toplumsallığın kurumsallığıdır ve kurumsal hafızasıdır. Artık çoktan biliriz ki deprem değil dayanıksız konutlar öldürür. Dere yatağına ev yapılmaz. Erken öten horozu keserler. Tekeden süt çıkmaz. Dereye su gelinceye kadar kurbağanın gözü patlar. Kör ölür badem gözlü olur.

Disiplin bir doyumun ifade biçimidir. İnsanın kendisi sigaya çekmesi, bir tusinami gibi arzu ve heveslerine ket vurmasıdır. Her anlamda kendi kendimize “artık dur” diyebilecek noktaya gelmemiz kolay değildir. Seküler yasalar da dini yasalar da insanın kendisini kaybetmemesi öğütler; kayıp insan deli ya da mecnun hükmündedir. Disiplin bize hiçbir şeyden vazgeçmememizi ama her şeyin bir kararı olduğunu öğretir.

Disiplin bir uzlaşının adıdır. Uzlaşım tanımı itibariyle bir nevi öz denetimdir. Birlikte yaşama kültürünün en temel dinamiği birbirimizi tanıma isteğinden çok anlama hevesinin bir pratiğidir. Sayısız canlıyla yaşamaya alışan insan neden kendi türüyle anlaşamaz? “Bir uzlaşım “bunu niçin böyle yapıyorsunuz?” sorusuna cevap verdiği zaman kurumsallaşıp, belirli bir disiplin üzerine oturtulabilir. Elbette bu soruya ilk cevap karşılıklı uygunluk çerçevesinde verilirken daha sonraki sorgulamalara verilen cevaplar gezegenlerin gökyüzündeki konumlarına veya bitki, insan ve hayvanların doğal davranış biçimlerine işaret eder.

Disiplinin bir nevi öz denetim başlangıcı olduğu fikri, sorunların def edildiği fikrinden daha ikna edicidir. Bir disiplin ne kadar öz denetime dönükse o kadar güçlenir ve çevresindeki her şeye karşı istikrarlı bir uzlaşı koduyla bakmaya başlar.

Toplumu dengeye doğru götüren güç disiplindir. Disiplin her şeyi anlatır. Disiplin kendini geçerli kılan bir genel bir öz denetim pratiğidir. Disiplin insanın kendisini geliştirmesinde en kararlı, yumuşak ve sürdürülmesi yaşamsal bir zorunluluk olan en iyi niyetli ve samimi bir otoritedir.