Merhaba değerli dostlar son günlerde gündemde olan ve Konya yöremizde de planlı dikimi gerçekleştirilecek olan Kenevir bitkisinin Endüstriyel yönünün ekonomiye katkısını ve tarımsal yönünü ele alacağım. Endüstriyel kenevir, son yıllarda küresel iklim değişikliği, sürdürülebilir tarım arayışları ve alternatif ürün çeşitliliği ihtiyacının artmasıyla birlikte tarımsal üretim sistemlerinde yeniden değerlendirilen stratejik bir bitki türü haline gelmiştir. Özellikle Türkiye gibi tarımsal üretim çeşitliliğine sahip ülkelerde, kenevirin çok yönlü kullanım alanları ve düşük çevresel talepleri, onu hem ekonomik hem de ekolojik açıdan cazip bir üretim materyaline dönüştürmektedir. FAO (2020) verilerine göre dünya genelinde 2020 yılı itibarıyla 58.000 hektar alanda endüstriyel kenevir üretimi yapılmıştır ve bu alan yıllık ortalama %10 büyüme göstermektedir. Türkiye’de ise 2021 yılı itibarıyla 19 ilde kontrollü olarak ekimi yapılmış olup, bu sayı artan taleple birlikte Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yeni stratejileri çerçevesinde genişlemektedir. Endüstriyel kenevirin tarımsal ekonomideki rolü, esasen onun çok yönlü ürün profiline dayanmaktadır. Bitkiden elde edilen lif, tekstil, biyokompozit, yapı malzemesi ve otomotiv sanayiinde kullanılırken; tohum ve yağı ise gıda, yem, kozmetik ve biyoyakıt sektörlerinde değerlendirilmektedir. Kenevir lifi, pamuk lifine göre %250 daha güçlü ve daha dayanıklı olup, selüloz oranı %70’e kadar ulaşabilmektedir . Bu da keneviri sadece bir tarım ürünü değil, aynı zamanda bir sanayi girdisi haline getirerek ekonomik çarpan etkisini artırmaktadır. Ayrıca, kenevirin birim alanda sağladığı biyokütle miktarı, buğday ve arpa gibi tahıllara göre iki kat fazladır. Örneğin, bir hektar kenevirden 8-12 ton arasında kuru sap, 1,2-1,5 ton lif ve 0,5-1 ton arası tohum elde edilebilmektedir. Bu rakamlar, birim alandan maksimum fayda sağlama amacı güden tarımsal ekonomi modelleri açısından önemli bir avantaj sunar. Kenevirin bu yüksek üretim potansiyeli, su ve girdi yönetiminde sağladığı verimlilik ile birleştiğinde, çevre dostu bir üretim modeli olarak öne çıkar. Bitkinin 1 metreye kadar inebilen derin kök yapısı sayesinde suya ulaşım kabiliyeti yüksektir. Bu durum, keneviri yarı kurak ve marjinal topraklarda bile verimli şekilde yetiştirilebilir kılmaktadır. Geleneksel tahıllara kıyasla %30-50 oranında daha az suya ihtiyaç duyduğu belirlenmiştir . Ancak özellikle hızlı büyüme gösterdiği vegetatif evre ve çiçeklenme dönemlerinde, optimum verim için düzenli sulama elzemdir. Bu noktada damla sulama sistemleri ön plana çıkmaktadır. Damla sulama, suyun doğrudan kök bölgesine uygulanmasını sağladığı için hem evaporatif kayıpları azaltmakta hem de bitki başına düşen verimi artırmaktadır. Araştırmalara göre, damla sulama yöntemiyle yapılan kenevir üretiminde verim, geleneksel yüzey sulama yöntemlerine göre %20-35 oranında artış göstermektedir. Bununla birlikte, sulama tekniklerinin seçiminde iklim, toprak yapısı ve su kalitesi gibi faktörler de büyük rol oynamaktadır. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu gibi yarı kurak bölgelerde yapılan deneme üretimleri, uygun sulama yöntemleriyle kenevirin başarılı şekilde yetiştirilebileceğini ortaya koymuştur. Örneğin, Konya’da yürütülen bir çalışmada , damla sulama uygulanan tarlalarda 10 ton/ha üzerinde kuru sap verimi elde edilmiş, lif kalitesinin de uluslararası standartlara uygun olduğu belirlenmiştir. Bu durum, bölgesel su kıtlığı çerçevesinde stratejik ürün planlamasının yapılmasını ve verimli su kullanımının yaygınlaştırılmasını gerekli kılmaktadır. Geleneksel yüzey sulama yöntemlerinin kullanıldığı alanlarda ise toprak tuzluluğu, yüzey akışı ve su israfı gibi problemler kenevir üretiminde kalite kaybına yol açmakta ve ekonomik verimliliği düşürmektedir. Endüstriyel kenevirin tarımsal ekonomideki katkısı, sadece üretim düzeyinde değil, aynı zamanda değer zinciri boyunca devam etmektedir. Lifin işlenmesi, biyokompozit üretimi, gıda ve kozmetik ürünlerine entegrasyonu gibi süreçler, katma değerin yerelde kalmasını sağlayarak kırsal kalkınmayı desteklemektedir. Türkiye’de henüz tam kapasiteye ulaşmamış olan bu işleme sanayisinin geliştirilmesiyle, kenevir üretimi kırsal istihdama doğrudan katkı sunabilecek bir araç haline gelebilir. Ayrıca, karbon ayak izinin düşürülmesine katkısı nedeniyle Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatı gibi çevre odaklı ekonomik politikalarla da uyumlu bir üretim modeli sunmaktadır. Endüstriyel kenevir, yüksek biyokütle verimi, düşük su tüketimi, çok yönlü kullanım alanları ve çevre dostu üretim özellikleriyle tarımsal ekonominin geleceğinde özel bir yer edinmeye adaydır. Özellikle su kaynaklarının giderek kıtlaştığı günümüzde, kenevir gibi az su tüketen fakat yüksek ekonomik getiri sağlayan ürünlerin üretim planlamalarına dâhil edilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu potansiyelin sürdürülebilir şekilde değerlendirilebilmesi için sulama altyapısının modernize edilmesi, çiftçi eğitimlerinin artırılması ve sanayi entegrasyonunun güçlendirilmesi gerekmektedir. Böylece endüstriyel kenevir, hem ekonomik büyüme hem de çevresel sürdürülebilirlik açısından tarımsal üretimin yeni aktörlerinden biri olacaktır.