Anadolu’da Zaman İçinde Konut

İnsanoğlu var olduğundan beri bir yere sığınma ihtiyacı hissetmiştir. Açıkta kalmaktan hep korkmuştur. Zaman içinde ağaç kovukları, mağaralar, derme çatma basit megaronlar inşa etmişlerdir. Yaradılıştan gelen bu özellik insanoğlunun kendi için daha iyi ve güzel barınma yerleri yapmasının da yolunu açmıştır.

İnsanlar birlikte yaşama duygusu, doğadaki vahşi hayvanlardan korunma ve doğanın bir süreci olan yağmur, kar, fırtına gibi etmenlerden de kendisini korumak zorunda hissetmiştir. Avcı - toplayıcı iken mağaralarda yaşayan insanlar yerleşik düzene geçilmesiyle birlikte ilk evlerini inşa etmeye başlamışlardır. İlk yapılan evler Neolitik dönem de ortaya çıkmıştır. Bu evlerin tarihi M.Ö. 12000 yılına kadar dayanmaktadır. İlk başlarda yuvarlak planlı, ızgara planlı evler inşa ediliyor. Anadolu da ilk dikdörtgen planlı yapılar ise Şanlıurfa da bulunan Nevali Çöri yerleşiminde tespit edilmiştir. İnsanlar daha sonraları düzenli ve daha organize yapılar yapmaya başlamışlardır. Bunun en güzel örneklerinden biri ise Çatalhöyüktür. İnsanlar evlerini bulundukları yerde elde ettikleri kerpiç, ahşap veya taşla yapmışlardır. Zaman geçtikçe ev planı yapısı düzeni de değişmiştir. Tunç Çağı’nda megaron tipi yapılaşma, daha sonra gelecek yapı kültürünü karakterize etmiş yapı malzemesi ve form olarak farklı yenilikler katmıştır. Evlerin planları megaron, kare veya dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır. Roma döneminde ise malzeme olarak beton ve tuğlanın olması, kubbe ve kemer anlayışının bir yenilik olarak ortaya çıkması yapıları farklı bir boyuta sokmuştur. Çok katlı ve büyük iç mekanlara sahip anıtsal yapılar ve dönem içinde lüks villa evleri yapmışlardır. Selçuklular döneminde sade genellikle tuğla ve kerpiçten evler yapmışlardır. Osmanlı da ise ahşap, taş binalar yaygınlaşmış ve çok katlı (2-3 kat) binalar yapılmıştır. 20. yüzyıla kadar büyük apartman kültürünün olmadığı Anadolu topraklarında şimdi ise büyük konutlar ve gökdelenler yapma yarışına girilmiştir.

Kapitalizm bize apartman kültürünü aşılamış ve bizim toprak ile olan bağlantımızı kesmiştir. Yeniden eskiye dönüş mutlaka olacaktır. Son depremler bize yüksek katlı evlerin ne kadar zararlı olabileceğini göstermiştir.