Değerli okurlarımız bu haftaki köşemizde Hititlerin Konya’daki bir başka su kaynağı üzerine kurdukları anıtsal eserlerinden olan Eflatunpınar Su Anıtı’ndan bahsedeceğiz.

Su, insan hayatında yaşamsal bir ihtiyaç olmasının yanında, dini alanda da önemlidir. Hititler de kendilerinden önceki ve çağdaşları birçok toplum gibi suyu kutsal olarak görmüşlerdir. Bu bağlamda su kaynaklarını tanrı statüsünde görmüşler ve buralarda kutsal mekânlar oluşturmuşlardır. Tarhuntašša, günümüzde Konya ve yakın çevresini kapsayan bölgedir. Hititler için bu bölge önemli bir tarım alanıdır. Tanrılarına şükranlarını göstermek ve tarım için gerekli olan suyu, tanrılarından istemek için bu bölgede çeşitli kutsal alanlar oluşturmuşlardır. Eflatunpınar’da bunlardan biridir.

Eflatunpınar Hitit Su Anıtı, Konya’nın Beyşehir ilçesine 22 km uzaklıktaki Sadıkhacı mahallesinde bulunmaktadır. Beyşehir gölüne de 10 km mesafede çok yakın bir konumda bulunmaktadır. Bu anıt 30 m x 34 m boyutlarında ve 7 m yüksekliğinde dikdörtgen bir havuz şeklinde inşa edilmiştir ve yakınındaki bir su kaynağı ile beslenmektedir.

Hititler, dünya uygarlık tarihinde yaklaşık bin yıllık egemenlik döneminde devlet yapısını, sosyal, ekonomik ve dini hayatı yansıtan çeşitli somut kültür varlıkları bırakmışlardır. Söz konusu kültür varlıklarının şekillenmesinde ihtiyaçlar ve inançlar en önemli faktörler arasındadır. Suyun bir merkezde toplanarak ihtiyaç oranında kullanılması, böylece iyi bir su rejiminin uygulanması tarım toplumlarında ekonomik hattın önemli bir parçası olup, Eflatunpınar Hitit Su Anıtı, Hititler’den sonra da fonksiyonunu kaybetmeden bugüne kadar ayakta kalabilen bu sistemin en güzel örneğini teşkil etmektedir.  Eflatunpınar Anıtı’nın Büyük Kral Tuthaliya IV dönemine, yani MÖ 13. yy.’ın son çeyreğine ait olduğu düşünülmektedir. Özgün taş işçiliği, kabartmalardaki kompozisyon ve bir açık hava tapınağı olarak düzenlenmesi ile Hitit Uygarlığı’nın diğer kaya anıtlarından ayrılan Eflatunpınar Anıtı, doğal kaya üzerine yapılmamış, birbirine uygun olarak kesilmiş andezit blokların titizlikle birleştirilmesi ile inşa edilmiştir.

Eflatunpınar anıtı 16 parçadan oluşmaktadır. Anıtın her bir parçasına ayrı figürün işlendiği görülmektedir. En üstte kanatlı güneş  kursu görülmekte ve kabartmanın odak noktasını oturur vaziyette resmedilmiş tanrı ve tanrıça çifti oluşturmaktadır. Bu figürlerin yanlarında ve üstlerinde ikişer adet demon bulunmakta ve bu demonlar, tanrı ile tanrıçanın başlarının üzerlerinde bulunan kanatlı güneş kurslarını taşımaktadırlar.   Bilindiği üzere Hititler, su kaynaklarını yeraltı dünyası ile olan bağlantısından dolayı, su kültü ile ilişkili kutsal mekân olarak kabul etmişlerdir.

Anıt çevresinde 1996-2002 arasında kazı ve temizlik çalışmaları ve 2011-2012 yıllarında da restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmaları yapılmıştır. 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne “Hitit Kutsal Su Tapınağı” olarak dâhil edilmiştir. Listeye dâhil edilmesindeki üstün evrensel değerler gerekçesi; Eflatunpınar Hitit Su Anıtı’nın özelliği, kaynaktan gelen ve akan suların merkezi havuz sistemi ile toplanarak, gerektiği zaman tasarruflu bir şekilde kullanılan su sistemine sahip olmasıdır. Bu sistem aslında günümüzden 3 bin yıl öncesinde insanların bizlere geçmişin teknolojisini göstermesi açısından son derece önemlidir. Geçmişin izlerini koruyabilmek temennisiyle…

Kaynakça:

M. Turgut: “Tarhuntašša’daki Su Kültü Mekânları”, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2015.

http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,93766/eflatunpinar-hitit-su-aniti-konya-2014.html

https://www.hittitemonuments.com/eflatunpinar/index-t.htm