Yerleşik yaşama geçilmesiyle tercih edilen mekanlardan cazibe merkezleri biriktirdiği nüfusla büyümüş, daha fazla güce erişilebilmesi ideali hem yönetim, hem kurum, hem de bireylerin asla vazgeçemedikleri yol haritasını belirlemiştir. İnsanlar, nesiller, topluluklar arasında iletişimin de sağlandığı buralarda var olabilme, söz sahibi olabilme, kalabilme için çağlar boyunca amansız ve ciddi mücadeleler gerçekleşmiştir. Ekseriyetle belirli zaman diliminde yerinde sayanlara rastlanmamıştır.

Nüfus hareketliliği bahsi geçen yerleşim yerinin geçmişteki durumu kadar bugün ve yarınının sosyal, kültürel, ekonomik hedeflerini olumlu ya da olumsuz değerlendirme imkanı sunmaktadır. Örneklendirme yapma adına geçen yıl mevcut nüfusundan kayıplar yaşayan Aydın vilayeti ilçelerinden Bozdoğan, Çine, Karacasu, Karpuzlu, Koçarlı, Kuyucak, Sultanhisar ve Yenipazar ilçelerinin seneyi nüfuslarından eksilmelerle kapattıkları açıklanmıştır. Konunun değerlendirmesi farklı platformlarda ilgili farklı şahsiyetler, disiplinler ve sektörler tarafından gerçekleştirilecektir.

Kendi aralarında sınıflamaya gidilmesi konuyu kolaylaştıracaktır: Sultanhisar ve Çine nüfusu azalan diğer ilçelere göre çok daha az eksilme yaşadıkları görülmektedir. Yenipazar, Kuyucak ve Bozdoğan ilçeleri de hemen hemen birbirlerine yakın oranda eksilmeler yaşamışlardır. Koçarlı ve Karacasu ise eksilme oranında diğerlerine göre daha yüksek görülmektedir. Vilayetin ilçeleri arasında geçekleşen durumun birbiriyle çelişen ya da örtüşen açıklamaları kaçınılmazdır.

Söz konusu edilen ilçelerden Karpuzlu hariç ilçe merkezlerinde yükseköğretim programları sürdürülmektedir. Şehirler arası güzergah açısından bakıldığında aynı ilçe yanı sıra Yenipazar, Bozdoğan ve Koçarlı anayollardan bir miktar içerde yer almaktadır.

Sultanhisar, Çine, Kuyucak ilçeleri ise vilayet merkezini diğer vilayetlere bağlayan şehirler arası anayol güzergahı üzerindedir. Karacasu ise Aydın-Antalya güzergahında seyredenlerin Denizli trafik yoğunluğunu atlatabilme adına tercih ettikleri daha sakin bir güzergah üzerinde bulunmaktadır.

Nüfus istatistiklerinde belirtilen eksilmelerin yaşandığı şehirler zengin ve renkli bir kültür hazineleri konumundadır. Örneğin; oran bakımından en fazla eksilmenin bulunduğu Karacasu, vilayete ismini veren Batı Anadolu’nun toplumsal hafızasına kazınan deniz kuvvetleriyle ünlü beyliğe da ad olan Aydın Bey Türbesini ana yola çok yakın bir mesafede barındırmaktadır. Yörük, Türkmen birliklerin havalide kalıcı olmaya başladığının işareti ve Türklüğün ebedi renkliliklerinden sadece birisi durumundaki bu eser yöre halkına, yol güzergahını kullanan farkındalıklı şahsiyetlere, tur gruplarına, mesleki ve sivil toplum kuruluşları mensuplarına tanıtılmalıdır. Aydın Bey Türbesinin Karacasu’ya kazandırdığı değer yörenin vilayet, bölge ve ülke kültür değerleri arasında sayılmalıdır. Sadece adıyla dahi Türkiye’de, Türk Dünyasında farkındalık ortaya koyan yapıda görev; merkezi idare temsilcileri ve yerel yönetimler kadar kitle iletişim araçları, sivil toplum kuruluşları ile birlikte akademik platformlara düşmektedir.

Yörük ve Türkmenlerin sınır bölgelerine doğru kaymaları birçok yörenin Türkleşmesi sürecine katkı yapmıştı. Bu hususların kültür varlıklarının spor, sanat gibi faaliyetlerle desteklenen seyrekleşen ilçenin değeriyle birlikte Türk kültürüne de katkı sağlayacaktır. Sosyo-ekonomik olguları turizmde sektörel ürüne dönüştürerek hedef kitleye ulaştırılabilir. Bilindiği gibi bu tür turizm etkinlikleri yılın her mevsimine, ayına, haftasına hatta gününe yayılabilir. Kaynağın, sahanın, havalinin, kitlenin, arz ve talebin tükenmesi ya da tüketilmesi söz olmamaktadır.

Yerelden evrensele uzanan Türk Dünyasının özel hususiyetleri bütünü hem zenginleştirmekte, hem de renklendirmektedir. Yeter ki bulundukları yerde farkındalıklar oluşabilsin.