Türkiye, savunma ve dış politika stratejileri kapsamında yurt dışında çeşitli askeri üsler ve tesisler bulunduruyor.
Bu üsler; terörle mücadele, bölgesel istikrar, eğitim ve danışmanlık gibi amaçlarla aktif olarak kullanılıyor.
2025 itibarıyla Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Irak, Suriye, Katar, Somali, Libya, Azerbaycan ve KKTC gibi ülkelerde farklı düzeylerde askeri varlığı mevcut.
TÜRKİYE'NİN ÜSLERİ
Irak – Başika Üssü, Bamarni Üssü, Hakurk Üssü
Suriye – El Bab Üssü, Afrin Üssü, Tel Abyad Üssü, Resulayn Üssü (ve diğer tesisler)
Katar – Türk-Katar Birleşik Müşterek Kuvvet Komutanlığı
Somali – TURKSOM Askeri Üssü (Mogadişu)
Libya – Misrata Deniz Üssü, Vatiyye Hava Üssü
Azerbaycan – Ortak Tatbikat Alanları, Nahçıvan Varlığı
KKTC – Girne ve Lefkoşa’daki Kalıcı TSK Üsleri
Irak’ta bulunan üsler.
Türkiye, kuzey Irak’ta terör örgütü PKK’ya karşı yürütülen operasyonlar kapsamında birkaç stratejik noktada askeri üs bulundurmakta. Bu üsler şöyle:
Başika Üssü (Ninova/Gedû)
2015 yılında kurulmuştur. Irak merkezi hükümetinin bilgisi dâhilinde Musul’un kuzeydoğusunda inşa edilen bu üs, öncelikle yerel Sünni aşiret güçlerinin eğitimi için oluşturuldu. DAEŞ tehdidine karşı güvenlik sağlama amacıyla kurulan üs, daha sonra PKK ile mücadelede de aktif operasyon merkezi haline geldi.
Bamarni Üssü (Duhok)
1997 yılında kurulmuştur ve Türkiye’nin yurt dışındaki en eski askeri üssü. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin kontrol alanında bulunan üs, lojistik destek sağlamak, hava harekâtlarını koordine etmek ve ileri gözetleme faaliyetlerini yürütmek amacıyla kullanılmakta. Bölgedeki kara birlikleri ile hava destek unsurları arasındaki bağlantının sağlandığı bu üs, sınır ötesi operasyonlarda kilit lojistik merkez konumunda.
Hakurk Üssü
2018 yılında başlatılan Pençe Harekâtı ile aktif hale getirildi. Türkiye-Irak sınırına yakın, dağlık bir bölgede yer almakta. Terörist sızmalarını engellemek, sınır güvenliğini sağlamak ve derinlikli kara harekâtlarına zemin hazırlamak üzere kuruldu.
ÜSLERDE NE YAPILIYOR?
Bu üsler; keşif, istihbarat toplama, sınır güvenliği, topçu desteği ve hava operasyonları için önemli işlevler üstlenmekte. Irak’taki TSK varlığı, aynı zamanda İran sınırına yakın bölgelerdeki hareketliliği de gözlemleyebilecek stratejik konum avantajına sahip.
Suriye’deki üsler
Suriye’nin kuzeyinde Türkiye tarafından kurulan üsler; El Bab, Afrin, Tel Abyad ve Resulayn gibi kritik bölgelerde yer almakta. Bu üslerin detayları şöyle:
El Bab Üssü: 2017 yılında Fırat Kalkanı Harekâtı sonrasında kuruldu. El Bab çevresinin güvenliğinin sağlanması, terör örgütü DAEŞ’e karşı kazanılan bölgenin istikrarının korunması için faaliyet göstermekte.
Afrin Üssü: 2018 yılında Zeytin Dalı Harekâtı ile kurulan bu üs, PYD/YPG unsurlarına karşı Afrin’in kontrol altında tutulmasına destek veriyor. Aynı zamanda lojistik ve sağlık hizmetlerinin yönetildiği ana üs konumunda.
Tel Abyad Üssü: 2019 yılında Barış Pınarı Harekâtı’nın ardından kuruldu. Bu üs, Rasulayn ile birlikte sınır hattının güvenliğini sağlamak ve yerel güvenlik güçlerini eğitmek amacıyla kullanılmakta.
Resulayn Üssü: 2019’daki Barış Pınarı Harekâtı ile tesis edilmiştir. Tel Abyad ile eş güdümlü olarak çalışmakta ve Suriye içindeki Türk askeri koordinasyonunun doğu hattını oluşturuyor.
Bu üsler, sınır güvenliğini korumanın yanı sıra, yerel güçlerin eğitimi ve hızlı müdahale kapasitesi açısından da önemli rol oynamaktadır.
Katar’daki askeri üs
Katar’da yer alan Türk-Katar Birleşik Müşterek Kuvvet Komutanlığı, 2014 yılında imzalanan askeri iş birliği anlaşması sonrasında 2015–2017 yılları arasında hayata geçirildi. Üs aktif şekilde Katar ordusu ile ortak tatbikat, eğitim, danışmanlık ve kriz yönetimi görevlerinde kullanılmaktadır. Aynı zamanda Körfez’deki askeri hareketlilik açısından Türkiye’nin ileri gözlem ve müdahale kapasitesini artırmakta.
Somali’deki TURKSOM Askeri Üssü
TURKSOM Askeri Üssü, 2017 yılında Mogadişu’da hizmete açılmıştır. Türkiye’nin Afrika kıtasındaki en büyük askeri tesisi olan bu üs, Somali ordusunun profesyonelleşmesini desteklemek amacıyla kuruldu. 400 dönümlük geniş bir alana yayılan üs; üç eğitim taburu, komuta merkezi, lojistik depolar, yatakhaneler, sınıf binaları, atış poligonları ve tam donanımlı bir askeri hastane içermekte.
Üs, Somali’nin en yetkin askerlerinin yetiştirilmesine odaklanan kapsamlı eğitim programlarına ev sahipliği yapmakta. Ayrıca bölgedeki Türk askeri danışmanlarının merkezi konumunda olan üs, insani yardım koordinasyonu ve terörle mücadele planlamasında da önemli bir görev üstlenmekte. Türkiye’nin Doğu Afrika’daki diplomatik ve stratejik etkinliğini artıran bir merkez olarak değerlendirilmekte.
Libya’daki Türk askeri varlığı
Libya’da Türkiye, 2019 yılında Ulusal Mutabakat Hükümeti ile imzalanan Güvenlik ve Askeri İş Birliği Mutabakatı sonrasında ülkeye askerî danışmanlar ve teknik uzmanlar göndermeye başlamıştı.
Misrata Deniz Üssü:
Libya’nın batısındaki Misrata kentinde yer almakta ve Türkiye’nin deniz kuvvetleri unsurlarının faaliyet gösterdiği kritik bir merkezde. Deniz güvenliğinin sağlanması, Libya Deniz Kuvvetleri’nin modernizasyonu ve lojistik destek hizmetleri bu üs üzerinden yürütülmekte. Üs, aynı zamanda Türkiye’nin Akdeniz’deki varlığını güçlendiren stratejik bir unsur olarak öne çıkmakta.
Vatiyye Hava Üssü
Libya’nın batısında, Tunus sınırına yakın bir noktada bulunan ve Türk Hava Kuvvetleri’nin destek sağladığı stratejik bir askeri nokta. Üs, Hafter güçlerinden temizlendikten sonra Türkiye’nin danışmanlığında yeniden yapılandırılmıştı. Libya ordusunun hava operasyon yeteneğinin artırılması ve hava savunma sistemlerinin kurulması bu üs üzerinden yürütülmekte.
Azerbaycan ile yürütülen askeri iş birliği
Türkiye ile Azerbaycan arasındaki askeri iş birliği 2020 Karabağ Savaşı sonrasında yoğunlaşmıştır. Her ne kadar Azerbaycan’da kalıcı bir Türk üssü bulunmasa da:
Nahçıvan Varlığı
2010 yılında imzalanan anlaşma doğrultusunda Nahçıvan’da ortak tatbikatlar ve askeri eğitim programları sürdürülmekte.
Yanı sıra Girne’deki TSK Üssü, Lefkoşa’daki Komuta Üssü, Gazimağusa ve Güzelyurt Tesisleri.
Askerî üs dışında Türk askeri varlığının bulunduğu ülkeler
Türkiye, bazı ülkelerde doğrudan askeri üs kurmadan da çeşitli hukuki ve çok taraflı zeminlerde askerî varlık göstermektedir. Bu durum genellikle barışı koruma, eğitim, danışmanlık veya geçici operasyonel faaliyetler şeklinde gerçekleşmektedir:
Bosna-Hersek, Kosova; NATO KFOR Barış Gücü kapsamında yaklaşık 350–400 Türk askeri görev yapmakta.
Türkiye, geçmişte Çok Uluslu Görev Gücü Güney komutanlığını üstlenmiş ve Kosova’da barışın sağlanmasına önemli katkı vermişti.
Afganistan, Sudan – Sevakin Adası, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Sahel Bölgesi.
Türkiye’nin ( Anadolu ve Mavi Vatan’ın) güvenliği;
Kuzey Batıda, Bosna & Hersek, Macaristan, Arnavutluk, ve Romanya’dan,
Batıda, Libya – Malta arasındaki boğazdan, Tunus’tan,
Güney Batıda ve Libya ve Mısır’dan,
Kuzeyde, Kırım ve Ukrayna’dan,
Kuzeydoğuda; Kafkasya ve Kazakistan’dan,
Doğuda Afganistan ve Hazar Denizi kıyıları ve İran’dan,
Güneyde Sudan, Somali, Etiyopya ve Bab-ül Mendep Boğazı ve Aden Körfezi’nden;
Güney Doğuda, Umman ve Katar ile Hürmüz Boğazından başlar.
