Zeybek: Bir Oyundan Fazlası

Bazen bir duruş, bir halkın tarihini ve mücadelesini anlatmaya yeter. Bazı şeyleri yaparken yalnızca izlemez, hissedersiniz. Zeybek de onlardan biridir; anlatılmaz, yaşanır. İçinde yiğitliğin, kararlılığın ve direncin izlerini taşır. Bu oyunun anlamını bedeninde en güçlü biçimde taşıyan isimlerden biri kuşkusuz Mustafa Kemal Atatürk olmuştur.

Atatürk, zeybeği yalnızca ritmi ya da figürleri için değil, taşıdığı derin anlam nedeniyle önemsemiştir. Zeybek, tıpkı onun gibi başı dik, yüreği cesur, zor koşullarda dahi geri adım atmayan insanların oyunudur. Bu yüzden ona sadece bir halk oyunu değil, bir duruş biçimi gözüyle bakmıştır.

Peki zeybek nasıldır?

Yere sağlam basan, başını eğmeyen, ağır ama kararlı adımlarla ilerleyen, hareketleriyle kararlılık ve cesaret yansıtan bir danstır. Gösterişli olmaktan çok derin bir ifade taşır. Net bir bakış, mert bir duruşu yansıtır.

Atatürk, halkının kültürünü yüceltmeyi, onu dünyaya saygıyla sunmayı önemsemiştir. Zeybeği bu yaklaşımla değerlendirmiş, bu oyunu medeni ortamlarda tanıtan Selim Sırrı Tarcan’ı takdir etmiş ve şu sözleriyle zeybeğin kültürel değerini açıkça ifade etmiştir:

"Bizim de mükemmel raksımız var diyebiliriz ve bu oyunu salonlarımızda, müsamerelerimizde oynayabiliriz. Zeybek dansı her sosyal salonda, kadınla beraber oynanabilir ve oynanılmalıdır."

Zeybek, yalnızca kulağa değil, duruşa ve karaktere hitap eden bir oyundur. Ege'nin rüzgarını, Anadolu’nun toprağını ve halkın mücadele ruhunu taşır. Her figürü, geçmişin izlerini bugüne taşır.

Zeybek dansı, adını Osmanlı döneminde Batı Anadolu’da yaşayan zeybeklerden alır. Zeybekler, özellikle 17. ve 18. yüzyıllarda Ege Bölgesi'nde ortaya çıkmış, ağalara, zulme ve adaletsizliğe karşı duran halk kahramanları olarak tanınmıştır. Genellikle dağlarda yaşayan bu gruplar, bölge halkı tarafından koruyucu figürler olarak görülmüştür. Zeybek oyunu da bu ruhun bir yansımasıdır: dik duruş, bireysel güç, ama gerektiğinde kolektif hareket etme…

Bugün zeybek oynayan birini izlediğimizde, sadece bir dansı değil; bir kimliğin, bir mücadelenin sahneye yansıdığını görürüz. Atılan her adım bir direnişi, kaldırılan her kol bir halkı, yapılan her dönüş bir zaferi simgeler.

Zeybek, izleyene yalnızca görsel bir şölen sunmaz; aynı zamanda tarihsel bir hafıza aktarımı yapar. Her figürle birlikte, Ege'nin dağlarında yankılanan bir isyan, bir inat, bir kararlılık dile gelir. Ve ne mutlu bize ki bu topraklar, böylesine derin anlamlar taşıyan kültürel miraslara ev sahipliği yapıyor.