Kelimelerle kader birliğimiz vardır

Cümlenin maksudu bir amma rivayet muhtelif… (Muhıbbi)

Oxford'a göre ''Rage Bait” (Öfke yemi/Öfke Tuzağı)

Cambridge için 'Parasocial'

Collins'de ise 'vibe coding'

Dictionary.com da  “6-7” (ya da “67”, “six-seven”)

Macquarie'ninde ise "AI slop”

Macquarie'nin de  "AI slop”

AI, direkt olarak yapay zekâ anlamına gelen Artificial Intelligence teriminin kısaltması. Slop ise çöp, lapa gibi çevirilere sahip. AI Slop, yapay zeka yoluyla üretilen düşük kaliteli dijital içerikler olarak tanımlanmaktadır. 

Sosyal medyada sayısı bir hayli fazla olan kalitesiz yapay zekâ görselleri, videoları gibi içerikler İngilizcede “AI Slop” olarak adlandırılıyor.

Dictionary.com da “6-7” (ya da “67”, “six-seven”)

Sözlük, “6-7”yi “klasik brainrot (beyin çürümesi) jargonu” olarak tanımlıyor; “amaçlı olarak anlamsız, tamamen saçmalığa dahil olmanın verdiği eğlenceyle ilgili bir ifade” olarak açıklıyor.

Sözlüğün dilbilimi direktörü Steve Johnson, “6-7’nin, yılın kelimesi seçilen ilk ünlem (interjection) örneklerinden biri” olduğunu belirtti.

Steve Johnson’a göre bu ifade, 2025’in internet kültürünü tanımlayan “absürtlük, iç şaka ve toplumsal sinyal” karışımını yansıtıyor.

Kısacası bu terim, “eh işte”, “belki öyle belki değil” anlamında ya da bazen hiçbir şey ifade etmeden de kullanılabiliyor.

İnternette sayılar bile yılın kelimesi seçildiğine göre internet kültürü ve dili daha çok tartışılacaktır… 

Collins'de  'vibe coding'

Konuşma dilini yapay zeka yardımıyla bilgisayar koduna dönüştürülmesi anlamına gelen 'vibe coding' terimi, Collins Sözlüğü tarafından 2025 yılının kelimesi seçildi.

1979'dan beri yayınlanan Collins sözlüğün tanımına göre "vibe coding" terimi, "bilgisayar kodunun yazılmasına yardımcı olmak için doğal dilden yararlanan yapay zekanın kullanımı" anlamına geliyor. Sözlüğün internet sitesindeki bir blog yazısında ise bu kavram şöyle açıklanıyor: "Kısacası, kodu kendiniz zahmetle yazmak yerine, ne istediğinizi bir makineye söylüyorsunuz."

Terim, 2025 başlarında Tesla'nın eski yapay zeka yöneticisi ve OpenAI'nin kurucu mühendislerinden Andrej Karpathy tarafından, ortaya atılmıştı: "Yapay zekanın, bir kişinin 'kodun varlığını bile unutarak' yeni bir uygulama oluşturmasını sağlaması".

Cambridge’te: 'Parasocial'

Kişinin gerçekte tanımadığı ünlülere veya sosyal medya karakterlerine karşı duyduğu duygusal yakınlığı tanımlayan 'Parasocial' (Parasosyal) kelimesi Cambridge Sözlüğü tarafından 2025'in kelimesi olarak seçildi.

1995 yılından beri yayınlanan İngiltere merkezli Cambridge Sözlüğü'ne göre Parasosyal; "Bir kişinin tanımadığı ünlü bir kişi, bir kitap, film, dizi vb.'deki bir karakter veya yapay zekaya karşı hissettiği yakınlığı" ifade ediyor.

Oxford ‘ta: 'Rage Bait' (Öfke yemi/Öfke Tuzağı)

İngiltere merkezli Oxford Üniversite Gazetesi tarafından yayınlanan Oxford Sözlüğü'ne göre Öfke yemi; "Sinir bozucu, kışkırtıcı veya saldırgan davranarak, öfke veya kızgınlık uyandırmak için kasıtlı olarak tasarlanmış, genellikle belirli bir web sayfasına veya sosyal medya hesabına olan trafiği veya etkileşimi artırmak amacıyla yayınlanan çevrimiçi içerik." anlamına geliyor.

Okuyucuyu kızdırmaya yönelik içerikler, internet siteleri ve sosyal medya platformlarında trafiği artırmak için sıkça kullanılıyor. Pek çok sosyal medya kullanıcısı bu terime daha önce rastlamamış olmasına rağmen, öfke tuzağı içeriklerle sık sık karşılaşıyor.

Kelimenin kullanımı son bir yılda 3 kat arttığı dile getiriliyor.

Oxford Üniversitesi’nin açıklamasına göre, 30 binden fazla kişinin katıldığı üç günlük oylama sonucunda yılın kelimesi seçilen "Öfke yemi" ifadesinin kullanımı, son 12 ayda üç kat artmıştır.  Yılın kelimesine ilişkin değerlendirmede bulunan Oxford Dilleri Başkanı Casper Grathwohl, "Öfke yemi" kelimesinin var olması ve kullanımında böylesine dramatik bir artış görülmesinin, çevrimiçi ortamda kullanıcıları nasıl manipüle edebileceğine dair giderek daha fazla farkındalık kazanmamızı sağladığını belirtiyor.

Oxford Languages Başkanı Casper Grathwohl, 'Rage bait' kelimesinin var olması ve kullanımında böylesine dramatik bir artış görülmesi, çevrimiçi ortamda içine çekilebileceğimiz manipülasyon taktiklerinin giderek daha fazla farkında olduğumuz anlamına geliyor" diyor.

"Daha önce internet, tıklama karşılığında merak uyandırarak dikkatimizi çekmeye odaklanmıştı, ancak şimdi duygularımızı ve nasıl tepki vereceğimizi ele geçirme ve etkileme yönünde dramatik bir değişim gördük. Teknoloji odaklı bir dünyada insan olmanın ne anlama geldiği ve çevrimiçi kültürün aşırılıkları hakkında süregelen bir konuşmanın doğal ilerleyişi gibi geliyor."

"Birlikte, öfkenin etkileşimi tetiklediği, algoritmaların bunu güçlendirdiği ve sürekli maruz kalmanın bizi zihinsel olarak yorgun bıraktığı güçlü bir döngü oluşturuyorlar" diyor ve ekliyor: "Bu kelimeler sadece trendleri tanımlamakla kalmıyor; dijital platformların düşünce ve davranışlarımızı nasıl yeniden şekillendirdiğini de ortaya koyuyor."

"Rage bait," Dictionary.com'un "6-7" , Collins Dictionary'nin "vibe coding", Cambridge Dictionary'nin "parasocial" ve Macquarie'nin "AI slop" kelimelerine katılarak bu yılın anahtar kelime ve terimleri olarak sosyal medya ve yapay zekanın erişimi ve etkileri konusundaki endişelerin insanların zihninde ön planda olduğunu ortaya koyuyor.

Her birinin ayrı anlamları olsa da, genel bir bağlam içinde düşündüğümüzde, modern dünyanın zorlukları, birey üzerindeki baskıları insanlarda yalnızlaşmaya, toplumsal değişime ve zihinsel sağlığın maruz kalacağı tehlikelere dair ipuçları verdiğini herkes gözlemleyebilir.

Kelime seçimlerinin ortak yanı hepsinde bir endişe olması…

İbn Arabi'ye göre "kelime" Arapça "yara izi" demektir. Ağzımızdan çıkan her kelime, insanın yüreğinde derin yaralar açabilir.

Dil toplumun ruhudur. Seçilen bu beş ayrı kelime anlaşılan o ki yüreklerde açılan yaraları da gösteriyor.

Sigmund Freud: "Modern bilim henüz birkaç kelimenin gücü kadar etkili bir ilaç üretemedi." derken; kelimelerin bizim bilinçaltımızın dışavurumu olduklarını, aynı zamanda bilinçaltımıza yapılan bir telkin olduğunun da bilinmesi gerektiğini anlatmak istiyor desek yanılmayız herhalde.

Seçilen her bir kelime toplumun bilinçaltında neler var? Hangi telkinlerin etkisinde kalmışlar sorularına da cevap sunuyor.

Kelimeler, bağlamdan bağımsız değerlendirildiğinde yanlış yorumlanabilir.

Kadim kültürümüzde bize öğretilenlerden birisi de “Sözünü bilme, kendini bilmenin sonucu ve değerlendirilmesidir.”

Kullandığımız dil ve seçtiğimiz kelimeler bizleri sınırlayan kavramlara dönüştürmesin.

Kelimelerle kader birliğimiz vardır. Aklımızı, kalbimizi ve ruhumuzu diri tutacak kelimelerin hayatımızda yer bulması, “gönül inşâ eden kelimelerle hem hal olma” dileğiyle…