Konya’nın kalbindeki hançer: ŞÜKRAN MAHALLESİ -4-

SELÇUKLU DÖNEMİ TÜRBE/KRİPTA YAPISI

Selçuk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ertekin M. Doksanaltı ve Selçuk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç.Dr. Mustafa Çetinaslan’ın danışmanlığında yürütülen ve bu akademisyenlerin bilimsel raporlarıyla neticelenen çalışmalarda Selçuklu dönemine ait türbe yapısı da tespit edildi.

“Dar’ul Huffaz’ın kuzeydoğusunda 41641 numaralı adada 30,50 x 25,75 m ebatlarında açılan 3 numaralı açmada yapılan kazı çalışmalarında 0,12 m derinliğine ulaşıldığında 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 6. Maddesi kapsamında taşınmaz kültür varlığı tespit edilmiştir.”  Açıklamalarının yer aldığı raporda, “Yapının türbe kripta/cenazelik bölümünün zemininden ölçülen yüksekliği 2,57 m ve güneyinde yer alan mekânın zeminden ölçülen duvar yüksekliği 1,54 m’dir.

Mimari özelliklerinden dolayı 13-14.yy’a tarihlendirilen Selçuklu Dönemine ait türbenin içten içe 3,50 m x 3,50 m, dıştan dışa 5,70 m x 5, 70 m ölçülerinde olan kare planlı cenazelik/kripta bölümünün beden duvarlarında kesme ve moloz taş birlikte kullanılmıştır. Türbenin tuğla örgü gövdesi kare bir plan üzerine oturtulmuş ve üzeri üç taraftan yontma taşlarla kaplanmıştır.

Beden duvarlarında zemin seviyesinden 0,24 m yüksekliğinde, cenazelik katını çevreleyen 0,15 m genişliğindeki boşluklardan duvarların ahşap hatıllar ile desteklendiği anlaşılmaktadır. Batı duvarında kemer içerisine zemin seviyesinden 1,12 m yüksekliğinde, dıştan dışa 1,11 m, içten içe 0,6 m genişliğinde ve 0,35 m derinliğinde, kemer kalınlığı 0,225 m olan, tuğla malzeme ile yapılmış sivri kemerli bir niş açılmıştır. Niş kemeri ise zeminden 0,93 m yüksekliğinden sonra başlamaktadır. Nişin güneydoğu duvarının üst kısmının sağlam olmadığı yıkılma durumuna karşı kazı çalışmaları sırasında ahşap hatıllarla destek yapıldığı görülmektedir. Beden duvarlarına bitişik olarak yapılan, hafif olması açısından tuğla malzemenin tercih edildiği, zemin seviyesinden 0,257 m yüksekliğinde, 0,40 m kalınlığında ve 0,57 m derinliğinde sivri kemerler çapraz tonozlu üst örtüyü taşımaktadır. Kazı çalışmaları esnasında duvar örülerek kapatıldığı tespit edilen, cenazelik bölümüne giriş sağlayan sivri kemerli kapı 1,67 m genişliğinde ve 1,02 m yüksekliğinde olup kuzeybatı yönüne yerleştirilmiştir. Türbenin güneydoğusunda 6 x 6 m kare planlı bir mekân bulunmaktadır. Mutfak olduğu düşünülen bu mekânın tamamen devşirme malzeme kullanılarak inşa edildiği tespit edilmiştir.

Mekânın kuzey duvarında iki pencere tuğla ile örülmüş, güneyde bulunan kapı sonradan kapatılmıştır. Mekân içerisinde yapının duvarından düşen parçalar görülmektedir. Güneyde bulunan kapı aralığının genişliği 1,78 m yüksekliği 1,43 m ölçülmüş, düzgün kesme taş, moloz taş ve devşirme malzemelerin arası çamur harçla doldurularak duvar örülmüştür.

Güney kapısının kuzeybatısında mekânın zemininden 0,62 m yükseklikte 2,12x 0,39 m ölçülerinde tezgâh olarak düşünülen bir düzenleme görülmektedir. Düzenlemenin kuzeybatı köşesinde pişmiş toprak kireç harç kalıntıları görülen mekânın batı duvarına yerleştirilmiş künk mevcuttur. Künk çapı dıştan dışa 0,17, içten içe 0,12 m ölçülmüştür. Buradaki düzenlemenin mekânın güneydoğu köşesinde bulunan ve tandır sistemini andıran düzenleme ile aynı aksta bulunduğu ve bağlantılı olabileceği düşünülmektedir.

Mekanın güneydoğu köşesinde yan yana iki adet tandır olarak kullanılan pişmiş toprak pithoslar ve bu pithoslarla bağlantılı yapılmış pişmiş toprak künk sistemi mevcuttur. Pithosların çapı 0,48 m ve 0,52 m ve kapladıkları alan 1,06 m’dir. Pithosların güneyine yerleştirilen pişmiş toprak künk 0,8 m çapında, künk sistemini oluşturan parçanın uzunluğu 0,30 m olup künk sisteminin korunan uzunluğu 0,43 m’dir. Künkler, tandırın içinden ateş ve dumanın dışarı atılmasını sağlamaktadır.

Selçuklular hayvanların karaciğer, kalp, böbrek, baş, işkembe ve bağırsakları gibi sakatatlarını da genellikle tandır ocaklarda (taş veya kilden yapılmış) pişirerek tüketmişlerdir. Bu dönemde Orta Asya’dakine benzer şekilde arpa, yulaf, çavdar ve buğday unundan fırında veya tandırda etmek olarak adlandırılan somun, bazlama ve yufka ekmekler yapılmıştır. Türbenin güneydoğusunda yer alan mekânların duvar temellerinde ve zemin yapısında çimento harcı uygulanmış ve mekân kompleksinin modern döneme ait bir ev yapısının temel duvarı kalıntıları ve bahçe duvarları olduğu tespit edilmiştir” ifadeleri paylaşıldı.

SELÇUKLU DÖNEMİ DUVAR TEMEL YAPISI

Darü’l Huffaz’ın güneyindeki kazı ve sondaj çalışmaları esnasında ortaya çıkarılan hamam yapısının güneydoğu bitişiğinde yer alan 41638 Numaralı adanın ortasında 5,21 x 5,37 m ölçülerinde ve 4 m derinliğinde açılan 39 numaralı açmada ise 3,82 m derinliğe ulaşıldığında yapının ilk duvar temel kalıntılarına rastlanıldı. Yapıya ilişkin açıklamada, “Açma içerisinde kuzeybatı köşesinden güneydoğu köşesine uzanan temel duvar yapısı 5,20 m ölçüsünde 0,90 m genişliğinde ve korunan yüksekliği 0,18 m’dir. Temel duvarını oluşumunda ortalama 0,30-0,32 m ölçülerinde dış yüzeyinde düzgün kesme taşlar/Sille taşı kullanılmış ve duvarın orta kısmı moloz taş ve kireç harcı dolgu malzemesi olarak kullanılmıştır. Temel duvarının kuzeybatı ve güneydoğu yönlerine doğru devam ettiği görülmekte olup kuzeybatısında yer alan 41639 numaralı adada gün yüzüne çıkarılan hamam yapısının duvar oluşumu ile aynı nitelikte olduğu gözlemlenmiştir” denildi.

MODERN DÖNEM ALTYAPI SU HATTI

41616 ve 41619 numaralı adalarda içerisinde bulunan açmalarda da gün yüzüne çıkarılan yapı ve temel duvar kalıntılarının birbirleriyle bağlantısı olmadığı ve bu açmaların arasından Modern Dönem Altyapı Su Hattı geçirildiği tespit edildi.

Yarın: Çinili Yapı