ANTİK MISIR’DA MUMYALAMA VE MATEMATİK

Antik Mısır'da mumyalama, ölü bedenin çürümesini önlemek ve ruhun sonsuz yaşama devam etmesini sağlamak amacıyla yapılan dini bir uygulamaydı. Antik Mısır’da mumyalama, sadece bir cesedin korunması değil, ölümün bir "geçiş ritüeli" olarak görüldüğü kozmik bir serümandı. Bu gelenek, binlerce yıl boyunca Mısır’ın dini, sosyal ve bilimsel kimliğini şekillendirdi. Bu işlem, özellikle soylular, firavunlar ve zengin kişiler için uygulanırdı.

Mumyalama Tekniklerinin Evrimi

Erken Dönem (MÖ 3500): Doğal mumyalama (çöl kumlarında kuruma).

Eski Krallık (MÖ 2600): Organların çıkarılması ve natron kullanımı başladı.

Yeni Krallık (MÖ 1550): En gelişmiş teknikler (Tutankhamun’un mumyası gibi).

Roma Dönemi: Geleneksel uygulamalar azaldı, Hristiyanlıkla birlikte terk edildi.

Mumyalama Süreci

Antik Mısırlıların uyguladığı mumyalama süreci oldukça karmaşık ve birkaç aşamalıydı: Bedenin yıkanması ve hazırlanması ile işlem başlamaktadır. Ölü beden, genellikle Nil Nehri’nden alınan kutsal suyla yıkanırdı. Daha sonra iç organların çıkarılması yapılmaktadır. Karın boşluğu açılır ve iç organlar çıkarılırdı (mide, bağırsak, akciğer ve karaciğer). Bu organlar ayrı ayrı kanopik kavanozlara yerleştirilir ve tanrılar tarafından korunurdu. Kalp bazen çıkarılmazdı çünkü kalbin ruhun merkezi olduğuna inanılırdı. Beyin genellikle burundan içeri sokulan aletlerle çıkarılırdı çünkü düşünme organı olarak fazla önemli görülmezdi. Beden, natron (bir tür doğal tuz karışımı) ile doldurulur ve çevresi sarılarak yaklaşık 40 gün kurumaya bırakılırdı. Kuruyan beden keten bezlerle kat kat sarılırdı. Sargıların arasına tılsımlar ve muskalar yerleştirilirdi. Gözlerin yerine taş, soğan veya cam takılırdı.

Lahit ve Mezar Hazırlığı

Mumya, boyalı ve süslü bir lahit içine yerleştirilir, ardından mezar odasına konulurdu. Yanına yiyecek, içecek, eşyalar ve büyü metinleri bırakılırdı; böylece öteki dünyada kullanılabileceği düşünülürdü.

Neden Mumyalama Yapılıyordu?

Antik Mısırlılar, ölümden sonra yaşamın devam ettiğine inanıyorlardı. İnanç sistemlerinde ahiret inancı olduğunu düşünebiliriz. Ruhun (özellikle "ka" ve "ba" denilen yönleri), bedeni tanıyıp geri dönebilmesi için bedenin korunması gerekliydi. Eğer beden bozulursa, ruh huzura eremezdi.

Kimler Mumyalanırdı?

• En iyi mumyalama yöntemleri firavunlar ve zengin elitler için uygulanırdı.
• Sıradan halk daha basit yöntemlerle gömülürdü.
• Hatta bazı hayvanlar da kutsal sayıldıkları için (örneğin kediler, timsahlar, ibis kuşları) mumyalanırdı.

Mumyalar, arkeoloji ve tıp tarihine ışık tutar. Modern kültürde (filmler, kitaplar) "lanetli mumya" efsaneleri popülerdir.

Antik Mısır ve Matematik

Antik Mısır'da matematik, günlük yaşamın ve devlet işlerinin ayrılmaz bir parçasıydı. Özellikle tarım, inşaat, ticaret ve vergilendirme gibi alanlarda kullanıldı. Mısırlıların matematik bilgisi, bugün bile şaşırtıcı bir düzeydeydi. İşte Antik Mısır’daki matematiksel sistemin temel özellikleri:

Sayı Sistemi

• Onluk sistem kullanılıyordu (bizim gibi).
• Rakamlar sembollerle ifade edilirdi:
  • 1: tek çizgi |
  • 10: bir yay
  • 100: spiral
  • 1.000: lotus çiçeği
  • 10.000: parmak
  • 100.000: kurbağa
  • 1.000.000: ellerini kaldırmış insan

Her sembol, gerektiği kadar tekrar edilerek sayı oluşturulurdu. Örneğin: 3.423 için üç tane lotus, dört spiral, iki yay ve üç çizgi çizilirdi.

2. Dört İşlem

• Toplama ve çıkarma oldukça basitti, sembollerin sayısını artırmak veya azaltmak yeterliydi.
• Çarpma genellikle iki katına çıkarma yöntemiyle yapılırdı (bugünkü Rus çarpımına benzer).
• Bölme ise, bölenin tekrar çıkarılmasıyla çözülürdü.

Örnek:

13 x 12 işlemi için:
1x12 = 12
2x12 = 24
4x12 = 48
8x12 = 96
13 = 8+4+1 olduğuna göre → 96+48+12 = 156

3. Kesirler

• Mısırlılar birim kesir sistemi kullanırdı: Her kesir 1/n şeklinde olurdu.
• Örneğin, 2/5 yerine 1/3 + 1/15 yazarlardı.
• Bunun için özel tablolar geliştirdiler. Bu sistem, işlemleri zorlaştırsa da pratikte iş görüyordu.

Geometri

Geometri, özellikle:

• Arazi ölçümü (Nil Nehri taşınca sınırlar kaybolurdu),
• Tapınak ve piramit yapımı,
• Tarım alanlarının hesaplanması için kullanıldı.

Mısırlılar:

• Üçgenin alanını yaklaşık olarak (taban × yükseklik) / 2 şeklinde hesaplıyordu.
• Dairenin alanını hesaplarken π yerine yaklaşık olarak 3.16 değerini kullanıyorlardı (çok yakın!).
• Dik açıları ölçmek için halatçılar (cord measurers) özel düğümlü iplerle ölçüm yapardı. Bu, 3-4-5 üçgenini kullanarak dik açı elde etmeye dayanıyordu (Pisagor'dan önce!).

Ünlü Matematik Metinleri

Bazı papirüsler, onların matematikte ne kadar ileride olduğunu gösteriyor:

■ Rhind Matematik Papirüsü (MÖ ~1650)

• Ahmes adlı bir katip tarafından yazılmıştır.
• Toplama, kesir, geometri ve cebirsel problemleri içerir.
• 84 farklı problem yer alır.

■ Moskova Papirüsü

• Silindir, piramit ve diğer şekillerin hacim hesapları içerir.

Uygulamalı Matematik

Uygulamalı olarak matematiği gündelik yaşamlarında, ticarette, bilimde ve devlet işlerinde kullanmışlardır. Bunlara örnek olarak verebileceğimiz vergi hesaplama, işçi maaşları, ticarette mal değişimi oranını hesaplama, Astronomik hesaplar ve Takvim düzeni (özellikle Nil taşkınlarını öngörmek için) kullanıyorlardı.

Antik Mısır’da matematik pratik, sistemli ve günlük yaşama entegre bir bilimdi. Sembollerle işlem yapıyorlardı ama oldukça etkili yöntemler geliştirmişlerdi. Özellikle geometri bilgileri, piramitlerin ve tapınakların inşasında hayranlık uyandırıcı düzeydeydi.