“Eren, açlıktan ermiştir huzur-i hazret-i Hakk’a

Bilen açlıkta bilmiştir ulum-i bahr-i irfanı

Kamu açlıktadır devlet saadet izzet-ü lezzet”

Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretlerinin "Marifet Name"sinden oruçla ilgili güzel bir mesajla başlayalım yazımıza.

Oruç birilerin zannettiği gibi aç kalmak ya da açların halinden anlamak değildir elbette. Küfre meydan okuyacak hakikat erleri ve bu iddiada olanlar için; yukarıdaki dizelerde dile getirilen sırlara kavuşmak için olsa gerektir bir vesile…

Ayların Sultanı Ramazanla ilgili temel kavramların her Müslümanın bilmesi gereken bilgiler arasındadır. Bu kavramlara hep birlikte bakalım.

MAHYA

Ramazan ayında, kandillerde, dinsel bayramlarda camilerde iki minare arasına gerilen ipler üzerine kandillerle ya da elektrik ampulleriyle oluşturulan ve geceleri ışık verilen yazı ya da resim.

RAMAZAN AYI

Ramazan ayının diğer aylara göre büyük bir yeri vardır. Ramazan ayı on bir ayın sultanıdır. Kur'an-ı Kerim bu ayda indirilmeye başlanmıştır. Ayrıca bin aydan daha hayırlı olan "kadir gecesi" bu ay içerisindedir ve tabi ki farz olan oruç ibadeti de bu ayda yapılmaktadır.

ORUÇ

Oruç kelimesi, sözlükte “bir şeyden uzak durmak, bir şeye karşı kendini tutmak” anlamına gelen Arapça savmın (sıyâm) Farsça karşılığı olan rûze kelimesinin Türkçeleşmiş şeklidir.

İmsak vaktinden İftar vaktine kadar Allah rızası için ibadet maksatlı, hiçbir şey yememek, içmemek, cinsel ilişkide bulunmamak şeklinde gerçekleştirilen bir ibadettir. Mükellef olan her kişi için Ramazan Orucu Farz olan bir ibadettir.

SAHUR

Sözlükte “sabah olmadan önceki vakit, gecenin son üçte biri” anlamındaki seher kelimesiyle aynı kökten gelen sahûr (sehûr, sühûr), dinî bir terim olarak oruç tutmaya hazırlık olmak üzere fecrin doğmasından önce yenen yemeği ifade eder. Müslümanların orucunu Ehl-i kitabın orucundan ayıran bir özellik olduğunu ifade eden hadisler mevcuttur. “Sahura kalkın, zira sahurda bereket vardır”

İMSAK

Tan yerinin ağarmasından az önceki vakit. Oruca başlama zamanıdır. Sabah Namazı vaktinin de başlangıcıdır.

İFTAR

Güneşin batma anı. Orucun sona erdiği ve açıldığı, Akşam namazı vaktinin de girdiği zamandır.

KAZA ORUCU

Yolculuk, hastalık, yaşlılık, gebelik, çocuk emzirme, kişinin oruç tutmaya güç yetirememesi, oruç tutması halinde kişiye zarar vereceği durumlarda orucun tutulamadığı gün sayısınca, Ramazan ayı dışında kişinin istediği bir vakitte tuttuğu oruçtur.

FİDYE

Kişinin Ramazanda Oruç tutma mazereti geçici değilse ve sonrasında kaza etme imkanı yoksa her bir oruç borcu için fakirlere verilen, kişinin kendi yediği bir günlük yemeği, yada eşdeğer parayı ifade eder.

KEFARET

Ramazan orucuna niyet edip, mazeretsiz olarak orucunu bozan kişinin Ramazandan sonra orucunu kaza etmesi ve aşağıdaki üç durumdan biriyle kurtulacağı durumdur. Bunlar;-Köle Azad etmek,-Bu mümkün değilse aralıksız olarak 2 ay oruç tutmak,-Buna da güç yetmiyorsa 60 Fidye ödemektir.

ORUÇTA NİYET

Orucun geçerli olması için Niyet Şarttır. Ramazan orucunda her gün için ayrı ayrı niyet edilir. İmsak vaktine kadar Niyet edilmesi gerekir.

TERAVİH NAMAZI

Ramazan ayında, Yatsı Namazının son sünnetinden sonra ve Vitr Namazından önce kılınan müekket bir sünnettir. En az sekiz, en çok yirmi rekat olarak kılınır. Dileyen bireysel, dileyen cemaatle kılabilir. Oruca değil, Ramazan’a özel bir ibadettir. Oruç tutamayanlar tarafından da kılınabilir.

MUKABELE
Ramazan ayında her gün Kur’an-ı Kerim’den bir cüzün bir kişi tarafından okunup, diğerlerince dinlenmesi şeklinde gerçekleştirilen bir ibadettir. Ramazan Ayı boyunca Kur’an-ı Kerim baştan sona birlikte okunmakta ve dinlenmektedir. İlk Mukabele Peygamberimiz ve Cebrail tarafından yapılmıştır. Ramazan aylarında Peygamberimiz ve Cebrail (a.s) nazil olan ayetleri karşılıklı okurlardı. Bugünkü gelenek bu uygulamaya dayanır.

FİTRE-(FITIR SADAKASI)

Fitre; Ramazan Bayramı namazından önce verilmesi vacip olan bir sadakadır. Ailedeki tüm fertler için ayrı ayrı verilir. Miktarı bir insanın sabah akşam bir günlük doyacağı kadar yiyecek veya buna denk bir paradır. Bayram namazından hemen önce verilmesi müstehaptır.

Ancak bayramdan birkaç gün önce, hatta Ramazan ayı başından itibaren verildiğinde de geçerlidir. Geçerlilik için niyet şarttır. Verilmiş bir para ya da yiyecek sonradan fitreye sayılamaz. Aynı şekilde alacağından düşmek suretiyle de fitre verilemez.

İTİKÂF

Camide inzivaya çekilmek şeklinde özellikle Ramazan’ın son on gününde gerçekleştirilen bir ibadettir. Niyet şarttır. Erkekler mutlaka bir camide itikâfa girerler, kadınlar ise evlerinin bir odasını itikaf yeri edinebilirler. Belirlenmiş asgari bir süre ve mutlak bir zaman yoktur. Ancak Ramazan’ın son on gününde itikâf, Resul’ün hiç terk etmediği bir sünnettir. İtikâfta kişi ibadetlerle meşgul olur. Dünyevi işlerle ilgilenmez. Yeme, içme, dinlenme vb. her türlü ihtiyaç cami içinde karşılanır. Tuvalet vb. ihtiyaçlar için camiden çıkılır, oyalanmadan itikâf yerine dönülür.

KADİR GECESİ

Kadir Gecesi geçmişte işlenen günahların bağışlanması için büyük fırsatlardan birisidir. Kur’an-ı Kerim’i bu mübarek gecede indirdiğini bizlere bildiren Allah’u Teala, bu gecenin değerini ve önemini adını bu geceden alan Kadir suresi ile anlatmıştır.

RAMAZAN BAYRAMI

Ramazan Bayramı(Şeker Bayramı değil) İslam aleminde, Oruç tutma ayı olan Ramazan'ın ardından üç gün boyunca kutlanan dinî bir bayram. Hicri takvime göre onuncu ay olan Şevval ayının ilk üç gününde kutlanır. Bayramdan bir önceki gün, Ramazan ayının son günü olan arifedir.

BİLGİ NOTU

Ramazan Bayramının birinci günü ile Kurban Bayramının dört gününde oruç tutmak tahrimen mekruhtur.

﴾BAKARA SÜRESİ 183-184﴿

Ey iman edenler! Sizden öncekilerin üzerine yazıldığı gibi sakınasınız diye sizin üzerinize de sayılı günlerde oruç yazıldı. İçinizden hasta veya yolcu olan, başka günlerden sayısınca tutar. Orucu tutmakta zorlananlar için bir yoksulun (günlük) yiyeceği kadar fidye yeterlidir. Bir iyiliği mecbur olmadan yapan için bu (yaptığı) iyidir. Ama orucu tutmanız -bilirseniz- sizin için daha hayırlıdır.

BAKARA SÜRESİ-185

O (sayılı günler), doğruyu eğriden ayırma, gidilecek yolu bulma konusunda açıklamalar ve insanlara rehber olarak Kur’an’ın indirildiği ramazan ayıdır. Artık sizden kim bu aya yetişirse onu oruçlu geçirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa, başka günlerden sayısınca tutar.

Allah sizin için kolaylık istiyor güçlük çekmenizi istemiyor. Sayıyı tamamlamanız, sizi doğru yola iletmesine karşı Allah’ın ululuğunu dile getirmeniz ve umulur ki şükredersiniz diye (uygun hükümler gönderiyor).

Hadis-i Şerif:"Ramazan ayı girdiğinde cennet kapıları açılır, cehennem kapıları kapanır ve şeytanlar bağlanır.’’ Hadis-i şerif (Buhârî, Savm 5)

Peygamberimiz bu aydan söz ederken: “Evveli rahmet, ortası mağfiret, sonu cehennem azabından kurtuluştur’’ demiştir.

“Kim bir Müslüman kardeşine iftar vakti yemek yedirirse, onun sevabı kadar da kendisine sevap yazılır. Yemek yedirdiği kimselerin sevabından da hiçbir şey eksilmez." Hadis-İ şerif

Ramazan ayı ve vakit meselesi üzerine:

Bugün bütün dünya ile birlikte biz de saatlerimizi sıfır meridyeninin geçtiğine inanılan İngiltere’deki Greenwich’e göre ayarlayalı tarihsel süreçte çok uzun bir zaman geçmedi. Yaklaşık bir buçuk asır öncesine kadar sıfır meridyeni İstanbul’dan geçiyor ve hem zamanın hem de dünyanın merkezi İstanbul sayılıyordu. 1884 yılına kadar zaman bize göre ayarlanıyor, mekân İstanbul’a göre belirleniyordu. Bu tarihten sonra değişen sadece zaman ve mekânların belirlenmesiyle sınırlı kalmadığı, kültürümüze yerleşen yabancı unsurlarla açıkça ortadadır. Anlaşılan o ki, zamanı belirleyenin, mekanın da medeniyetinde belirleyicisi olduğu bilinen bir gerçek.

Ramazanda yaşadığımız hayat( imsak ve iftar zamanı) Müslümanlara tekrar Müslüman için gerçek gün kavramını ve zamanın gerçek sahibini hatırlatmıyorsa, mekanın da medeniyetinde belirleyicisi olduğu iddiasında olanlar için daha alınacak çok yol var demektir.

Yazımızı Ahmet Haşim’in sözleriyle bitirelim:

Müslüman gününün başlangıcını şafağın parıltıları ve nihayetini akşamın ziyaları tayin eder.