Özgüven, tüm insanlar için olduğu gibi çocuklar için de temel ve çok önemli bir duygusal gerekliliktir. Kendimize biçtiğimiz “özdeğerimiz” oranında “özgüvenimiz” vardır. Yani özgüvenimiz, bir anlamda kendimizi ne kadar değerli bulduğumuzun, ne kadar değer verdiğimizin bir göstergesidir. Başka bir tanımda özgüven, bireyin kendisine yönelik iyi, olumlu duygular geliştirmesi sonucu kendini iyi hissetmesidir. Bu iyi hissetme sonucunda kendisiyle ve çevresindeki kişilerle barışık olması demektir. Özgüven “yüreklilik, cesaret” veya kişinin kendine güvenme duygusu olarak da tanımlanır. Tüm bu tanımlar değerlendirildiğinde çocukların kendini değerlendirmesi, kendisini olduğu gibi kabul etmesi, var olan özellikleri ile sevmesi ve mutlu olması olarak değerlendirilebilir. Ayrıca kendinde olan özellikleri tanıması, kendini bilmesi, üstün olduğu yönleri ve desteklenmesi gereken yönleri ile bir bütün olarak kendini kabul etmesi ve bu doğrultuda hareket etmesi de özgüven kavramının içine girmektedir. Burada kilit nokta kendini tanımak, objektif ve doğru değerlendirmektir. Böylece insan yapabileceklerini, yapamayacaklarını ve sınırlarını bilir. Ebeveyn olarak ise çocuklar daha o bilişte değillerdir. Ailenin çocuğun üstün özelliklerini, desteklenmesi yönleri bilmesi ve o şekilde çocuğuna yaklaşması özgüven gelişimi için önemlidir.

Özgüvene sahip olmak bir çocuk için neden önemli?

Bireyin kendini iyi hissetmesi; başarılı, eksiklikleri ve üstünlükleri ile dengeli olduğu bir yaşama sahip olup, olmaması ile özgüvenin yüksekliği ya da güvensizlik duyguları paralel süreçlerdir. Yaşamda mutlu olmak için özgüvene ihtiyacımız vardır. Bu temel ihtiyacın karşılanmaması hayatı çekilmez kılabilir ve mutsuz olmamıza sebep olabilir. Özgüven yaşamın ilk yıllarından itibaren yavaş yavaş gelişen bir duygudur. Çocukluk döneminde bu duygunun gelişmesine olanak tanınmaz, eksik bırakılırsa yetişkin dönemde telafi edilmesi mümkün olmayabilir. Özgüvenli çocuklar, geleceğin özgüvenli yetişkinleri olacaktır. Özgüvenli çocuklar yetiştirmek yine ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumları ile paralel gider. Bu tutumlar özgüveni direk etkileyen unsurdur.

Özgüvenin gelişiminde özellikle çocukluk döneminin ilk yıllarında (3-4 yaş) ana-baba tutumları, yetiştirme biçimi bireyin kendisi hakkındaki duygularının oluşumunda ve özgüvenin derecesinde son derece önemlidir. Daha sonra arkadaş ve sosyal çevreden aldığı tepkiler de çok önemli bir rol oynar. Çocuk çevresinden aldığı tepkiler doğrultusunda kendine ilişkin olumlu ya da olumsuz bir benlik algısı edinir. Olumlu ve olumsuz benlik algısının gelişimi ve ne yönde, ne derece etkilenecekleri aileden aldıkları temel güven duygusu ile doğru orantılıdır. Aile içinde sevildiğini, değerli bulunduğunu hisseden bir çocuk, çevreden gelecek olumsuz tepkilerden pek fazla etkilenmeyecek ya da etkilenme durumunda duygularını yönetme konusunda başarılı olacaktır.

Ebeveynler, aşırı derecede eleştirel ve yüksek beklentili, mükemmeliyetçi ise ya da aşırı korumacı ve bağımsızlığı engelleyiciyse, çocuğun kendine ilişkin duygu ve kendini tanımlaması; yeteneksiz, yetersiz ve değersiz olduğudur.

Ebeveynler, aşırı korumacı tavırlarıyla çocuklarını koruduklarını, onlara iyilik ettiklerini düşünürler. Çocuğunu aşırı sevgi ve ilgiye boğan, zorluk yaşamasın diye her şeyi kendisi yapan ve kontrolcü ebeveyn tutumu; sorumluluk alamayan, yetişkinlere bağımlı, problem çözemeyen, özetle özgüveni gelişmemiş çocuklar oluşturur. Oysa ebeveynler, çocuğun bağımsızlığını destekler, bir birey olduğunu kabul eder, hata yaptığında hatalarını telafi etmelerine olanak sağlar, hatayı doğruyu bulmak için fırsat görür, onu her haliyle sevmeye ve kabullenmeye devam ederlerse çocuk da kendini kabul etmeyi, sevmeyi ve kendine güvenmeyi öğrenir.

Kısaca; ebeveynleri tarafından sevgi gören, gereksinim duyduğu ilgi ve yakınlığı bulan, düşüncesi sorulan ve düşünceleri değer gören önemsenen, sorumluluk verilen, sorumluluğu yapacağına güven duyulan, yaptığı olumlu durumlarda ihtiyaç duyduğu övgüye ulaşan, hata yapmanın doğal olduğu hissettirilen, yaptığı hatalarda uygun biçimde yönlendirilen ve sahip olduğu özellikleriyle kabul edilen çocuğun özgüveni gelişir.