Omicron varyantı, ABD ile Çin arasında devam eden soğuk savaş, doğalgaz özelinde devam eden enerji krizi atakları uluslararası gündem maddeleri olarak kamuoyunu meşgul etmeye devam ederken, belki de bütün dünyanın şu sıralar daha fazla odaklandığı konu: Rusya’nın Donbas’a askeri müdahalede bulunup, bulunmayacağıdır!

-“Acaba Rusya Ukrayna’ya yönelik bir askeri müdahale planını uygulamaya koyacak mı?”

-“ABD, AB ve NATO buna müsaade edecek mi?”

-“Ukrayna NATO ve AB’ye alınır mı?”

-“Bu kriz yeni bir dünya savaşını başlatabilir mi?” gibi birçok soru akılları meşgul etmektedir.

Bu sorular haliyle NATO üyeliğimiz ve ilgili tarafların yoğun işbirliği yürüttüğümüz iki komşu ülke olması sebebiyle ülkemizi daha da yakından ilgilendirmektedir.

****

Aslında Rusya ve Ukrayna arasındaki ihtilaflar, Sovyetler Birliği’nin dağılması sürecinden bu yana kısmi anlamda devam etmektedir. Tabii Avrupa ve ABD menşeili dış müdahaleler neticesinde ilişkiler her defasında daha da gerilmektedir.

ABD ve Avrupalı ülkeler, her daim Ukrayna’nın; Rusya’yı meşgul eden, bloke eden ve tampon ülke olan bir konumda kalması için çaba göstermektedir. Rusya ise Sovyetler Birliği döneminde (bazı ihtilaflara rağmen) aynı kaderi paylaştıkları, dağılma sürecine birlikte karar verdikleri, etnik ve mezhepsel olarak büyük oranda aynı oldukları Ukrayna ile sorun yaşamak istememektedir. Dolayısıyla, Sovyet dönemindeki gibi olmasa da, dış politikada aynı çatı altında buluşarak, güvenlik tehditlerini birlikte bertaraf etmeyi tercih etmektedir.

Tabii işte bu bağlamda iki taraf nezdinde de, Ukrayna’nın iç işlerine direk ya da dolaylı müdahale girişimleri de hiçbir zaman bitmemiştir.

Rusya Ukrayna’ya kabiliyetleri ölçüsünde; yatırım ve ucuz enerji gibi desteklerde bulunurken,

NATO şemsiyesi altındaki Avrupalı ülkeler ve ABD de; Ukrayna’yı AB’ye alma, NATO’ya dâhil etme, ekonomik destekler sağlama gibi havuç gösterme politikaları ile oyalama ve Rusya ile ihtilafları diri tutma stratejisine devam etmektedir.

Tabii bu strateji dâhilinde özellikle genç kuşağın sosyal medya gibi organlar da kullanılarak örgütlenmesi, Rus karşıtı milis yapıların desteklenmesi gibi süreçler de desteklenmektedir.

2013 yılında Rusya yanlısı (Ukrayna devlet başkanı) Yanukoviç’in AB Ortaklık Anlaşması’nı askıya aldığını açıklaması akabinde düğmeye basılmıştır ve başlatılan halk ayaklanması akabinde Ukrayna’da yönetim el değiştirmiştir.

AB ve NATO yanlısı yeni yönetim iktidara gelse de, Kırım ve Donbas’a sıçrayan olaylar akabinde, yeni yönetim özellikle Donbas ile meşgul olurken, Rusya da Kırım’ı ilhak etmiştir.

Ve bu bağlamda kendilerine yakın olan Ukrayna yönetimine sayısız vaatlerde bulunan ABD ve AB ülkeleri (daha önce Gürcistan’da olduğu gibi!) kınama ve ekonomik yaptırımlar dışında bir şey yapamamıştır.

Tabii kendileri için büyük bir risk (ve sorun!) anlamına gelen Ukrayna’yı da (söz verdikleri üzere) geçen süreç zarfında ne AB’ye ne de NATO’ya almamıştır.

2014’ten bu yana Ukrayna yönetimi Donbas üzerinde hâkimiyet sağlayamamıştır ve kriz artarak devam etmektedir.

****

Şimdi gelelim bundan sonra olabileceklere…

****

Rusya Donbas’ı da Kırım gibi ilhak eder mi?

Kırım ile Donbas’ın Rusya için jeostratejik konumu aynı değildir! Öte yandan, Rusya’nın araya kan sokacak bir müdahalede bulunmak yerine uzun vadede yeniden Ukraynalıların gönlünü kazanacak ve yönetiminden toplumuna kadar tüm tarafları yanına çekecek hamleleri planlıyor olması daha muhtemeldir.

Fakat bir yandan da, Rusya gözünü karartıp, Donbas’ı (oradaki Rus kökenlilerin güvenliği gerekçesi ile) ilhak etmek isterse de; teknik, ekonomik ve politik bağlamda bunu yapmaya muktedir olduğunun idrakindedir. Özellikle ABD ile Çin arasında devam eden soğuk savaş süreci, AB’yi etkileyen enerji krizi gibi hususlar, bu bağlamda elini daha da güçlendirmektedir. Fakat böyle bir operasyonu başlatma ihtimali düşüktür.

****

Rusya’nın Donbas’a müdahale ihtimal düşük ise, Rusya neden sınıra askeri sevkiyat yapmaktadır? Karadeniz’de yaşanan askeri hareketliliğin sebebi nedir?

İlgili sevkiyat ve hareketlilik caydırıcı güç oluşturma ve riskle mücadele konsepti dâhilinde yürütülüyor gibi görülmektedir. Kaldı ki, Ukrayna sınırındaki askeri Rus üsleri, çok öncesinde de ilgili lokasyonlarda mevcuttur. Hedef; NATO’nun ve AB’nin işleri daha da fazla kızıştırmasını engellemek ve Ukrayna’ya üstünlük sağlayabilecek silah sistemlerini ihraç etmesinin önüne geçmektir.

****

Rusya’nın Donbas’a müdahale ihtimal düşük dahi olsa, olası bir harekât durumunda NATO’nun ve AB’nin karşı hamlesi ne olur?

ABD ve başlıca Avrupalı müttefikleri bu denli Çin ile mücadeleye odaklanmışken, Rusya ile olası bir savaş; kazanılsa dahi, getireceği yıkımlar nedeni ile Çin’in istisnasız küresel galibiyeti anlamına gelecek iken; olası bir Rus Donbas müdahalesi durumunda, NATO ve/veya AB’nin askeri anlamda yapabileceği hiçbir seçenek yoktur!

Rusya da, Ukrayna da, bölge ülkeleri de bunu idrak etmektedir!

Sadece ambargo düzeyini ve yaptırımları arttırmaları söz konusu olabilecektir. Fakat bu durumda dahi, Rusya’nın Çin ve diğer olası müttefiklerle safları sıkılaştıracağı ve Avrupa’daki gaz krizini yönetilemez boyutlara taşıyacağı ihtimalleri mevcut olduğu için; temkinli hareket edecekleri aşikârdır.

Ukrayna’yı içeriden ekonomik, teknolojik ve askeri anlamda destekleme süreci devam etse de, bu girişimlerin Rusya’yı durdurması imkânsızdır!

****

Ukrayna NATO ve/veya AB’ye dâhil edilebilecek midir?

Daha önce olduğu gibi, bundan sonraki süreçte de böyle bir durumun gerçekleşme ihtimali çok zayıftır. Böyle bir girişime Rusya izin vermeyeceği gibi; AB ve NATO tarafı da; olanca problemi ile Ukrayna’yı aralarına almak istemeyeceklerdir.

****

Üyeliğe kabul edilmese de, NATO’nun Ukrayna’ya kitle imha kabiliyetlerine sahip olan özel silah sistemlerini vermesi ve kurmasının ihtimali nedir?

Bu girişim bütün dengeleri değiştireceğinden, NATO bunu seçenekler arasında değerlendiriyor olsa da, Rusya buna izin vermeyecektir. Zaten ilgili askeri hareketliliğin asıl gayesi bu bağlamda bir caydırıcı unsur oluşturmaktadır. Böyle bir girişim, Rusya’nın bırakın Donbas’ı, Kiev’e kadar uzanan bir ilhak sürecini başlatmasına sebep olabilecektir. Bu sebeple bu senaryoya Ukrayna dahi temkinli yaklaşmaktadır.

Rusya’nın böyle bir olasılık dahilinde Kiev’e kadar durmayacağı ve buna hazır olduğu tahmin edilebilecektir.

****

Enerji anlamında Ukrayna rotasının kilitlenmesi AB’yi nasıl mağdur edecektir?

Mevcut durumda, AB doğalgaz ithalatının en az yarısını Rusya’dan yapmaktadır. Bu ithalatın da %40’ı Nord Stream, %25’i Ukrayna, %27’si Belarus ve %8’i de Türk Akımı üzerinden gerçekleşmektedir. Doğalgaz talebinin bu denli yoğun olduğu ve fiyat krizlerinin yaşandığı bir ortamda, Ukrayna’da sevkiyatı aksatacak bir kesinti piyasaların yönetilemez boyutlarda kilitlenmesine sebep olacaktır. Bu da süreci etkileyen diğer bir unsurdur! Böyle bir olasılıktan en çok kendisi etkileneceğinden, Almanya buna müsaade etmeyecektir!

****

Ülkemiz için ise dengeler aynı şekilde hassastır. Türkiye bu sebeple bölgede barışçıl çözümlerin kurgulanması için çaba göstermektedir.