Türkiye Yüzyılı Eğitim Modeli için hazırlanan ders kitaplarında yer alan 5E Eğitim Modeli, aktif öğrenme ve öğrenci merkezli eğitim yaklaşımlarını destekleyen bir öğretim modelidir.

"5E" kısaltması, modelin beş temel aşamasını temsil etmektedir:

1.Engage (İlgi Uyandırma): Öğrencilerin mevcut bilgi ve deneyimlerini kullanarak konuya ilgilerini çekmek ve dikkatlerini toplamak.

2.Explore (Keşfetme): Öğrencilerin konuyu aktif bir şekilde araştırmalarını ve deneyimlemelerini sağlamak.

3.Explain (Açıklama): Öğrencilerin keşfettikleri bilgileri anlamalarına yardımcı olmak için öğretmenin açıklamalarda bulunması.

4.Elaborate (Açıklayıcı Derinleştirme): Öğrencilerin öğrendikleri bilgileri daha geniş bağlamlarda kullanarak derinleştirmeleri.

5.Evaluate (Değerlendirme): Öğrencilerin öğrenme sürecini ve sonuçlarını değerlendirerek anlamalarını test etmek.

5E öğrenme modeline uygun olarak hazırlanan etkinlikler öğrencileri pasif dinleyici durumundan çıkarak derse aktif olarak katılmalarına, araştırma yapmalarına, fikirlerini açık bir şekilde ifade etmelerine imkân sağladığı biliniyor.

Ülkemizin eğitim sisteminde köklü değişiklikler ve yenilikler getirmeyi amaçlayan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kapsamında hazırlanan ders kitaplarındaki 5E Eğitim Modeli'nin prensiplerinin etkili öğretim stratejileri arasında olacağı görülmektedir.

Bakanlık tarafından yapılan basın açıklamalarında yeni müfredata uygun hazırlanan ders kitaplarında 5E öğrenme modeline (giriş-katılım, keşif, açıklama, genişletme-derinleştirme ve değerlendirme) yer verildiği söylenmiştir.

Bu yazımızda Hz. Muhammed'in (a.s) “…dört köşeli bir şekil çizdi.” hadisini farkındalık oluşturmak adına 5E modeliyle ele almaya çalışacağız.

Onun eğitimde kullandığı yöntemler, özellikle yaptığı sohbetler, verdiği öğütler, yaşantısı günümüz eğitim sistemlerinde de kullanılabilecek pratik uygulamalar sunmakta ve canlılığını korumaktadır.

İmam Buhârî; Sadaka b. Fazl → Yahya b. Saîd → Süfyan es-Sevrî → Babası (Saîd b. Mesrûk)8 → Münzir → Rebî’ b. Huseym tarikiyle Abdullah b. Mesud’un (r.a.) şöyle dediğini rivayet etmiştir:

“Resulullah (s.a.v.) dört köşeli bir şekil çizdi.

(Ve bu) şeklin ortasına (da) dışarı taşan/çıkan bir çizgi çizdi.

(Sonra da şeklin) kenarından ortadaki çizgiye doğru küçük çizgiler çizdi ve şöyle buyurdu:

İşte şu insan, şu da onu kuşatan -ya da kuşatmış olan- ecelidir.

Dört köşeli şekilden (kareden) dışarı çıkan (çizgi de) onun emelidir.

Şu küçük çizgiler de (onun başına gelebilecek olan) sıkıntılardır. (İnsan bu sıkıntılardan) birinden kurtulsa başına diğeri gelir. Ötekisi onu ıskalarsa beriki ona diş geçirir.”

Yüzyıllar ötesinden çölün bağrını yarıp sayılı sineleri yaran bu çizgi aslında çölün kumlarında çizilen bir kareden ibaret değildi.

Sanki başlarının üzerinde bir güvercin varmışta uçar korkusuyla onu izleyen ve dinleyen bir öğrenci topluluğu…

Kumu incitmeden çizilen kısa bir çizgi. Ardından birincisinin bittiği noktada ona dik çizilen ikincisi. Üçüncüsünü de ikincisine dik çizdi. Ve dördüncü çizginin başladığı yerde üçüncü köşe, bittiği yerde dördüncü köşe tamamlandı. Hepsi bir bir birleşti.

Rabbi tarafından terbiye edildiğini söyleyenin çizgisi, aslında hayat yolculuğunda onun ümmetine çizgilerinin sınırlarını da öğretiyordu.

Disiplin ve Düzen-Toplumsal Sorumluluk-Rehberlik ve Liderlik-Birlik ve Uyum

"...kare biçiminde bir şekil..." o gün olduğu gibi bugün de zihinlere ve gönüllere çok şey söyledi ve söyleyecek…

Yukarıda verilen çizgi anlatımında 5 E modelinde uyumlu noktalara değinelim:

Yapılan öğreti incelendiğinde bir öğretmenin rehberliğinde öğrenme yapılıyor. Bu, 5E modelinin "Explain" aşamasına benzer olduğu söylenebilir.

Sunulan bilgi ve değerlerin günlük hayatta uygulanmasına vurgu yapılıyor. Bu, 5E modelinin "Explore" ve "Elaborate" aşamalarıyla uyumluluk gösterir.

Dinleyenlerin öğrenmeye olan ilgisi ve motivasyonu yüksek düzeyde tutma ve artırma hedefi yönünden ele alındığında ise, 5E modelinin "Engage" aşamasına benzer bir yaklaşımı temsil etmektedir.

Bu çizilen çizgi örneğinde verilmek istenen mesaj dikkatli incelendiğinde 5E Eğitim Modeli her ne kadar doğrudan kullanılmasa da bazı aşamaların aktif ve benzer kullanıldığı söylenebilir.

Çizgiyi çizen sadece bilgi kazandırmakla kalmamış, ahlaki değerler aşılamak açısından çok etkili yöntemler kullanmıştır. Tebliğ ve temsil işini birlikte yürütmüştür.

Çizgiyi çizenin eğitim metodları incelendiğinde onda şu özellikleri gözlemleyebiliriz:

Engage (İlgi Uyandırma): İnsanlara öğretici ve ilgi çekici hikayeler, örnek olaylar ve sorular yoluyla konuları öğretirken onların dikkatini çekmeyi de ihmal etmemesi. Bunu yaparken kıssalar yoluyla insanları düşünmeye ve konuya ilgi duymaya teşvik ettiği görülmektedir.

Explore (Keşfetme): Sorgulamaya, düşünmeye ve kendi deneyimlerini kullanarak insanları öğrenmeye teşvik etme. İstişareye önem vermesi, birlikte tartışarak, yöneltilen soruları cevaplaması, farklı durumları değerlendirmesiyle doğruya ulaşma noktasında insanlara imkan sunması.

Explain (Açıklama): Doğru kaynaktan konuları açıklaması ve muhatabın seviyesine göre anlatılanların anlamalarını sağlaması, detaylı açıklamalar yaparak gerektiğinde derinlemesine bilgiler de sunması.

Elaborate (Açıklayıcı Derinleştirme): Öğretilerini hayata nasıl yansıtacakları hakkında insanlara bilgiler de vermesi.

Evaluate (Değerlendirme): Muhatapların bilgi seviyesini ve davranışlarını ölçer, onların istikametlerini gözlemler, yönlendirmeler yapar. Bilgilerin doğru anlaşılmasına ve davranışa dönüşmesine büyük önem vermesi gibi kullandığı birçok yöntem arasında bunlar sadece çok az bir kısmı denilebilir.

Hayatında aktif bir öğretici, yönetici ve rehber rolü üstlenen en büyük muallimin çizdiği çizgiyi doğru anlamak temennisiyle…