Son günlerde gerek yerel, gerekse ulusal basında sıkça adından söz ettiren Savatra antik kenti hem Konya’nın tarihi için hem de Konya’nın tanıtımı için farklı bir boyut kazandırdı. Konuya yabancı olanlar Konya’da böyle bir antik kent mi varmış deyip şaşırırken, geçmiş medeniyetlere ilgi duyanlar ise Savatra’dan bu kadar tarihi eserlerin ortaya çıkacağını tahmin etmediklerinden dolayı şaşırmaktadırlar.

Savatra’nın tarihi geçmişinden bahsedecek olursak; Roma döneminde Lykaonia bölgesine başkentlik yapan Iconium antik kenti bölgenin merkezi konumunda iken, çevresinde de diğer antik kentler yer almaktadır. İşte Savatra’da bunlardan birisidir. Savatra, Karatay sınırlarında, Konya-Aksaray karayolunun 58. km. den sonra 12 km. içeride bulunan Yağlıbayat Mahallesinde yer almaktadır.

Bozdağ’ın eteklerinde kurulan kent, kendisine komşu olan Perta (Giymir Yaylası) ve Kana (Beşağıl Köyü) antik kentleri ile birlikte Lykaonia Bölgesi’nin doğu sınırında bulunmaktadır. Antik Çağın önemli yazarlarından Strabon Coğrafya (Geographika) adlı eserinde Savatra için, Garsaura (Aksaray) yakınında bir kasaba olduğunu, burada dünyanın en derin kuyularının bulunduğunu ve suyun bu kuyulardan çekildiğini söylemektedir. Ayrıca su olmadığı halde, ülkede koyun yetiştiriciliğinin yapıldığını ve derin kuyulardan elde edilen suyun da burada parayla satıldığını belirtmektedir.

Savatra antik kenti MÖ 1. yy. da kendi sikkelerini (parasını) bastırmıştır. Kentte birçok mimari eserde yazıtlar bulunmaktadır. Buradaki epigrafik çalışmalar sonucunda da Savatra hakkında detaylı bilgilere ulaşılmıştır. Kent ayrıca Roma döneminde Galatia-Lykaonia sınırının güvenliğini oluşturan stratejik bir askeri üs konumdadır. Roma’nın askeri bir garnizon bölgesidir. Bozdağ’ın eteklerinde bu kuleler ve kale kalıntılarını görmek mümkündür. Ayrıca kentte bir antik tiyatro bulunmaktadır. Buradan da kentin ne kadar ihtişamlı ve gelişmiş olduğunu söylemek yerinde olacaktır. Ayrıca kentte tiyatronun güneyinde bir de höyük alıntısı mevcuttur

Bizans dönemine gelindiğinde ise önemli bir piskoposluk merkezi olan Savatra, 381 yılındaki İstanbul Konsili ve 451 yılındaki Kadıköy Konsili’ne temsilci göndererek önemini bu dönemde de göstermiştir. Savatra Hristiyan kimliğini Selçuklu dönemine kadar korumuş ve Katolik kayıtlarında piskoposluk merkezi olmaya devam etmiştir.

Bölgede çok sayıda devşirme malzeme mevcuttur. Ayrıca köylüler tarafından tiyatronun taşları köy evlerinde de kullanıldığı gözlemlenmektedir. 1984 yılında Konya Arkeoloji Müzesi tarafından arkeolojik kurtarma kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Ayrıca burada tespit edilen heykeltıraşlık eserlerde yine günümüzde Konya Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. 2015 yılında ise bölge Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından arkeolojik sit alanı yapılmıştır. Bölgede yapılan çalışmalar tarihe ışık tutacak bilgiler ve tespitler açısından son derece önemlidir. Bu sebeple bölgede Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izni ile Selçuk Üniversitesi’nden Doç. Dr. İlker Işık tarafından kazı çalışmaları yürütülmektedir.

Karatay Belediyesi’nin destekleriyle süren kazı çalışmalarında kazı ekibi kısa bir süre içerisinde çok başarılı çalışmalar ve bunun sonucunda da çok güzel eserler ortaya çıkardı. Tiyatro kazılarında neredeyse sona yaklaşılmışken sürpriz bir şekilde oturma basamakları üzerinde sağlam bir şekilde çıkarılan sunak tüm kazı heyeti gibi herkesi şaşırttı. İlker hoca ve ekibinin özverili çalışmaları ile bilimsel olarak kent ile ilgili merak edilen birçok konu açıklığa kavuşurken, yerel yönetimlerin yadsınamaz desteği ve kurumlar arası işbirliğinin en güzel örneklerinin sergilendiği Karatay Belediye Başkanı Sayın Hasan Kılca ve ekibinin de Savatra’ya olan ilgileri çalışmayı daha da anlamlı kılmaktadır. Karşılama merkezi, tiyatro restorasyon çalışmaları gibi ciddi projelerin hazırlanıyor olması kentin Konya turizm ve tanıtımı içinde son derece önemlidir. Ayrıca Obruk Hanı ile birlikte o bölgede yeni bir destinasyon oluşturulması Aksaray yolu üzerinde bulunması dolayısıyla Kapadokya’ya giden turistlere yeni bir rota olacaktır. Emeği geçen ve katkıda bulunan herkese teşekkürler…