Benim kuşaktan olanlardan hatırlayanlar olabilir. İlkokulda okurken Türkçe konularımızda okuduğumu çok iyi  hatırlarım. “Danimarkalılar sabahın erken saatlerinde işe başlarlar,  kadın erkek herkes çalışır...” diye bir konu vardı. Allah’ın dilemesiyle biz de rızkımızı  o çocukluğumda okuduğum Danimarka’da kazandık çok şükür.

Danimarka’da hayat çok erken başlar. Gece saat beşten sonra trafik başlar adeta. Saat yediden sonra şehirlerde trafik kilitlenir. Her yerde olduğu gibi  trafikte herkes birbirine son derece saygılı, herkes kendi şeridinden yola devam eder.

Danimarkalılar çalışkan insanlar, genelde herkes çalışır, çalışmamak ayıp sayılır. Mavi yakalılar yani işci sınıfı , beden gücüyle işte çalışanlar erken giderler işlerine, erken başlarlar ve erken dönerler evlerine. Bazı fabrikalar üç vardiye halinde çalışırlar, çok üretmek ve çok kazanmak için. Üç vardiya çalışan fabrikalardan az kaldı. Çoğu eski doğu bloku ülkelerine ve Çin’e taşındı. Çin de yaptırıyorlar işlerini daha ucuza.İşten gelince çocuğu olanlar çocuğunu yuvadan alacaklar veya cocuğunu spora götürecek veya kendisi gidecek vs.

Tam gün çalışan haftada 37 saat yani günde 7.4 saat  çalışır ve tam aylık ücreti alır. İsteyen şartlara göre yani işverenin verdiği işe göre veya çalışanın az çalışma isteğine göre daha az saat çalışır ve haliyle  ücretini az  alır. Öğretmenler haftada genelde 28-30 saat ders verirler. Haftada 7-8 saat evde ders hazırlığı yaptığı için, öğrencilerin ödevlerini kontrol ettiği için  çalışmış gibi kabul edilirler.

Beyaz yakalılar  yani genelde özel ve kamuda çalışan memurlar, yöneticiler, el emeğine dayanmayan, masa başı çalışanlar. Saat  8-9 arasında başlarlar işlerine.  Onlar işe geç gidip geç dönerler evlerine.

Şayet iş yerinde  planmayan bir iş varsa, fazla çalışmak gerekiyorsa vakti olan  kimse  saat ücretine yüzde 50 fazla verilerek çalışır veya isterse çalıştığı saat kadar tatil tutar. Bu fazla ücret hem kamuda hem özel sektörde aynıdır. Bir kimse  10 dakika fazla çalışırsa parasını alır, 10 dakika az çalışırsa ay sonunda maaşından kesilir. İşyerlerinde işveren yemek vermez, servis yoktur, herkes yemeğini kendisi getirir. Bazı iş yerlerinde kantinde hafif yemekler satılır ama, herkes yediğini cebinden öder.  Yemek molası genelde yarım saattir. Yemek saati çalışma saatine dahil değildir, yani bir kimse günde 7.4 saat net çalışacak.

Hatırlarsınız yaklaşık iki yıl önce Konya valisi işyerlerinde mesai saatleri içinde kahvaltıyı yasaklamıştı da çalışanların çoğunun hoşuna gitmemişti. Bir laf açıldı kamuda çalışan bir arkadaşa onun nasıl olduğunu sordum. Biz mesai saatleri içinde kahvaltı yapıyorduk vali yasakladı dedi. Peki o mesai saatleri içindeki kahvaltı süresini fazladan çalışıyor musunuz dedim. Hayır diye cevapladı. Bu sefer ben şaşarak peki ama o zaman siz eksik çalışıyorsunuz dedim, yani, evet, fakat gibi cümleler kurdu... Bence Vali Bey haklı bu konuda.

Toplu taşıma araçları şehirden şehire değişse de genelde  gece saat 02.00’ye kadar çalışır. Bazıları 24 saat çalışır büyük şehirlerde.

Ücretler iyidir, herkes makul ölçülerde ihtiyacı olan her şeyi alabilir. Yani geçi sıkıntısı yoktur. Yıllık tatil 5 haftadır. Öğrencilerin yaz tatili 6 haftadır. Yaz tatilinde genelde toplumun yüzde 65-70’i ülke içine veya ülke dışına tatile giderler.

Bir kuruma gittiğinizde personel güleryüzlü  ve güzel davranır size. Sanırsınız sizin olmayacak işiniz de olacak. Halbuki öyle değil. Hizmet vereceği kimseye karşı  güleryüzlüler. İş kültürü iş ahlakı haline gelmiş bunlarda. Size hizmet vermekle görevliyse sizin düşmanınız da olsa size o şekilde güleryüzlü davranırlar. Çünkü iş ahlakını böyle öğrenmişlerdir. Sizi dakikalarca dinlerler, olacak işiniz mutlaka olur, olmayacaksa da kesinlikle olmaz. Adamını bulmak, tanıdığını bulmak vb. bulmak olmaz burada.

Danimarka’da çocuklar ilköğretimde okurlarken 14 yaşında haftada 3 saat çalışma hakkına sahipler. 16 yaşından sonra tam çalışma hakları vardır ama, düşük ücret verilir ve devlet onlara bir güzel hak tanıyarak onlardan belli bir tutarının vergisini almaz.

Lise yıllarında öğrencilerin çoğu çalışır, istikrarlı olanlar çalıştığı yerde kalır ve 18. yaşından sonra işten çıkarılmazlar. Danimarka’da  genelde küçük odalarda 5-6 kişi çalışır. Bilgisayar yazıcıları genelde bir tanedir ve ortak kullanılır.

Üniversite yıllarında gençler burs alırlar, genelde evlerinden ayrılma dönemidir bu dönem. Evlerinden ayrılırlar fakat bu burs  parası yetmez, çalışmaları da gerekli, herkes kabiliyetine göre bir yerde iş bulur. Markette vb. yerlerde haftada 10-15 saat çalışır. Başarılı öğrenciler  okudukları eğitimle ilgili bölümlerde haftada 15 saat çalışırlar. Örnek: Hukuk okuyan bir öğrencinin  ileride kendi alanında çalışması için öğrenci iken iş bulması önemli. Avukatlık bürosunda, kamu veya özel sektörde iş bulabilirler.

Danimarkalılar sistemli çalışırlar. İş zamanında iş, tatil zamnında tatil yaparlar. Milletvekilleri ve bakanlar doğum izni alırlar. Bazı zaman milletvekilleri ve bakanlar çocuğunu büyütmek için  izin alarak milletvekilliğinden ve bakanlıktan ayrılırlar.
Doktorlar da dahil, herkes işini kendi bulur. Devlet veya herhangi bir kurum, sen şu okulu bitirmişsin gel sana iş verelim demez. İş bulmada torpil işlemez. Zaten burada adeta devlet işi yok denilecek kadar azdır.

İş arayanlar ilgili yerlere diploma ve özgeçmişini yazarak dilekçe gönderir. İş yeri dilekçesini inceler, özgeçmişini inceler ve o kimseyi iş görüşmesine çağırır. Uygun görürse 3 aylığına işe alır.İşini beğenirse devam eder. Ama işyerinde iş azaldığı zaman veya beğenmediği zaman işteki kıdem yılına göre 1-6 ay önceden haber vererek çıkarır, tazminat falan ödenmez. İş yerine iki defa geç gelen uyarı cezası alır yani sarı kart görür.

Danimarka, refah düzeyi yüksek bir ülkedir. Danimarka'da 15-64 yaş grubundakilerin %75'i ücretli bir işe sahiptir.

Danimarkalıların çoğu, iş yerinde fazla sorumluluk ve terfi almak istemezler, zamanlarını aileleriyle beraber geçirmek ve boş zamanlarının bol olmasını isterler.

Üç çeşit emeklilik vardır.

1. Hasta olduğu için emekli olanlar.
2. Geçmişten kazandığı bir haktan dolayı benim gibi  62.5 yaşında erken emekli olanlar.
3. Normal emeklilik şu anda 60 üzerinde olanlar 68 yaşında emekli olabilirler. Şu anda yaşı 50 yaşında olanlar 69-70 yaşında emekli olabilirler.