Akran zorbalığı okul döneminde karşılaştığımız problemlerden biri olarak öne çıkıyor. Zamanında müdahale edilip süreç doğru yönetilmezse çocukların ve gençlerin hayatında uzun vadeli olumsuz sonuçlara neden olabiliyor. Yaşanan şiddet olayını akran zorbalığı olarak nitelendirebilmek için bazı kriterler var: Taraflar arasında güç dengesizliği olması, durumun süreklilik arz etmesi ve bir tarafın diğerine karşı kasıtlı olarak kötü davranması.

Zorbalık türleri; fiziksel, sözel, sosyal, cinsel, siber zorbalık olarak ayrılıyor. Çocuğun sahip olduğunu özelliklerle dalga geçmek, lakap takmak, tehdit etmek, oyunlara almamak ve dışlamak, vurmak, ittirmek, tükürmek, eşyalarını gasp etmek yaygın olarak karşılaşılan zorbalık türlerine örnek verilebilir. Çocukluk ve gençlik döneminde yaşadığımız olaylar, diğerlerinin bize karşı olan düşünce ve davranışları benlik algımızda önemli bir yere sahip. Dolayısıyla akran zorbalığına maruz kalanlar için sadece okul dönemi kâbusa dönüşmüyor. Sürekli olumsuz etiketlerle ve zorlayıcı davranışlarla karşılaşmak ciddi bir özgüven yitimine neden oluyor.

Çocuğumun zorbalığa uğradığını nasıl anlarım?

Çocuklar okulda yaşadıkları her şeyi doğrudan aile ile paylaşmayabilir. Okulda zorbalığa maruz kalan çocuk okula gitmek istemez, kaygılı davranışlar sergiler, okul başarısı düşer, dikkat ve konsantrasyon sorunları yaşar. Aile ve öğretmenler fark etmeyip süreç uzadığında yeme bozuklukları, uyku problemleri, depresyon görülebilir. Çocuklar uğradıkları zorbalıkla mücadele etmek için farklı mekanizmalar kullanabilirler. Kimi tamamıyla içine kapanırken kimi de sosyal çevrede kabul görmek için farklı yollara başvurabilir. Daha çok para harcama arkadaşlarına bir şeyler ısmarlama, ya da hakaretlerini hiçbir şey yokmuşçasına karşılama gibi. Okulda duygularını bastıran çocuklar evde normalden farklı öfke ve şiddet davranışları gösterebilir. Kendini güvende hissetmek arkadaşlarını korkutmak için silah, kesici alet vb araçlarla okula gidebilir. Ailenin gözlemi, durumu fark etmesi ve gerekirse profesyonel yardım alması olumsuz sonuçların engellenmesi için büyük önem taşır.

İlk ve orta öğrenim döneminde olan çocuklar arasında yaygın olarak karşımıza çıksa da pek çok farklı yaş grubunda zorbalığa rastlanabilir. Akranlar arasında yaşanan çatışmalar olağan sürecin bir parçasıdır. Problem çözme becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Çocuklar arasında güç dengesi vardır ve karşı tarafa kasıtlı olarak zarar verme düşüncesi yoktur. Çatışma ve zorbalık arasındaki ayrımı iyi yapmak atılacak adımların doğruluğu açısından önemlidir. Zira pek çok aile ‘çocuklar arasında olur böyle şeyler’ diyerek durumu önemsizleştirmekte bu da mağdur çocukların bir kere daha hayal kırıklığı yaşamasına sebep olmaktadır.

Zorbalıkla mücadelede işlevsiz tutumlar

Ailenin görmezden gelmesi

Çocuklar arasında olur geçer düşüncesiyle zorbanın yaptıklarını görmezden gelmek davranışlarını güçlendirir. Önce çocuğu dinlemek, duygularını ifade etmesine alan açmak sonra çocuğun öğretmeniyle irtibata geçmek birlikte çözüm üretmek faydalı olacaktır.

Çocuğa -sen de ona vur sen de onunla dalga geç- gibi telkinlerde bulunulması

Anne- baba aslında çocuklarını kendisini savunması konusunda teşvik etmeye çalışır. Fakat bu tutum zaten kendini zayıf gören çocuğun yetersizlik hissini artırır. Bazen de çocuğun aynı şekilde karşılık vermesi daha çok zarar görmesine ya da zarar vermesine neden olabilir. Şiddet şiddeti körükler.

Ailenin doğrudan müdahalesi

Ebeveynler çocuklarını korumak için bazen de zorbalık yapan çocuğa doğrudan müdahale ederler. Bu müdahale şiddet içerirse zorbalık boyut değiştirecektir. Karşı tarafa ceza vermek isteyen anne- baba sahneye doğrudan dâhil olduğunda çocuklarına sen kendini savunamazsın mesajı da vermiş olur. Ailenin sorunun çözümüne destek sağlayabilmesi için sakin kalması önemlidir. Verilen yoğun tepkiler çocuğun anne-babayı üzmemek, öfkelendirmemek için duygularını bastırmasına ya da utanıp daha da içe çekilmesine neden olur. Oysa çocuk yaşadıklarını anlatıp duygularının kabul gördüğünü hissettiğinde çözüm arayışına kendiliğinden girecektir.

Peki, çocuklar neden zorbalık yapar?

Hangi özellikler zorba ya da mağdur olmaya zemin hazırlar?

Yaşanan zorbalığın dışında görünen ama şahit olan çocuklar neler hisseder?

Bir devam yazısıyla yukarıdaki sorulara da cevap vereceğim.